سرو ابر کوه ایستاده می‌میرد

گویا قرار نیست سایه شوم تخریب دست از سر آثار تاریخی ایرانیان بردارد؛ این روزها نوبت به کهن‌ترین موجود زنده ایران سرو4 هزار و500 ساله ابرکوه رسیده است؛ سروی که در سایه بی‌برنامگی و پروژه‌های سلیقه ای  حال و روز خوشی ندارد.  ماجرا چه بود؛ « ‌‌درفاصله 20 متری سرو ابرکوه با صلاحدید فرمانداری این شهرستان یک رستوران درحال احداث است این درحالی است که حریم این سرو 60 متر است و ساخت و ساز در فاصله 20 متری آن آسیب جدی به این درخت کهن  وارد می‌کند. » این خبری بود که به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی منتشر ‌شد و حاشیه‌های فراوانی را به‌دنبال داشت. 
دومین درخت کهنسال دنیا
برخی از کارشناسان می‌گویند: سرو ابرکوه به‌عنوان دومین درخت کهنسال و ارگانیسم زنده جهان به‌نام «پارسیک» شناخته می‌شود. این سرو در قسمت جنوب غربی شهر ابرکوه واقع شده و شهرت و اهمیت تاریخی به این شهر داده است. این درخت 4 هزار و 500 ساله، بعد از قله سرفراز «دماوند» در تهران، دومین اثر طبیعی ایران است که در فهرست میراث ملی به‌ثبت رسیده است. تنه این درخت، قطری حدود 5/4 متر دارد که محیط تنه آن در روی زمین به 5/11 متر می‌رسد، همچنین شاخه های آن 85/1 متر قطر دارند و ارتفاع آن 35 متر و محیط آن 18 متر است.
در اوایل سال 2010 میلادی، روزنامه چاینادیلی درگزارشی ویژه، نام10 درخت کهنسال دنیا را اعلام کرد که در میان آنها، «سرو ابرکوه» با بیش از4 هزار و 500 سال قدمت در استان یزد، در رده دوم این لیست به چشم می‌خورد و به‌عنوان دومین ارگانیسم زنده روی زمین معرفی شد. «مسوسلاه» در کوهستان‌های کالیفرنیای آمریکا، با سنی معادل 4هزار و 800 سال کهنسال ترین میراث طبیعی دنیا است. درختی به نام « آلرک» در پارک ملی شیلی با 3600 سال عمر در ردیف سوم و درخت سروی به نام «سناتور» با 3400 سال عمر در پارک ملی فلوریدا، در رده چهارم قرار دارند. چند سال پیش هم دانشمندان کشور ژاپن و روسیه پس از بازدید از «سرو ابرکوه» عمر آن را تا 8 هزار سال تخمین زدند اما الکساندر روف، دانشمند روسی عمر این درخت را بین 4هزار تا 4 هزار و500سال برآورد کرده است. جالب است بدانید که مارکوپولو در خاطرات سفرش به ایران می‌نویسد: «یکی از چند سروی که در ایران دیده ام سرو خوش بالای ابرکوه است که همچون آبشاری سبز از آسمان روی زمین تنیده ابرکوه فرو می‌آید و از هر طرف که وارد ابرکوه شوی سرو کهنسال و پرطراوت مانند چراغ دریایی سبزی ما را به بندر دریای کویر و خورشید تابان فرا می خواند.»
حمدا...  مستوفی هم در کتاب «نزهت القلوب» که در سال 740هجری قمری تالیف شده است، درباره این سرو آورده است :« آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم  دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این از آنها بلندتر و بزرگ تر است.»
کاشت توسط   زرتشت 
در اسطوره‌های ایرانی «سرو ابرکوه» را با عنوان «درخت زرتشت» یاد کرده اند و کاشت این سرو را به حضرت زرتشت نسبت می دهند و معتقدند که زرتشت، وقتی در اسفندماه به ابرکوه رسید، بذر سرو را در این دشت کاشت و به مردم این شهر نوید داد که درختی ماندگار در شهرشان خواهند داشت که تاریخ پادشاهان را از سر می گذراند و در کتب چنین آمده است.«زرتشت ، چون موسم اسپند به ابرکوه رسید، با دست خود بذر سرو بر این دشت فشاند و بر مردمان نوید داد که درختی در آن میان بماند تا ببیند درفش فرزندش بهرام، پادشاه صبح دم رستاخیز را.»
کاشت توسط پسر نوح 
برخی دیگرازمورخان معتقدند نهال این درخت را «یافث» ، «پسر نوح نبی» پس از طوفان معروف، در محل فعلی غرس کرده است. یافِث در عهد عتیق به عنوان یکی از پسران نوح نامیده شده است. در میان مردم او به عنوان جوان‌ترین پسر نوح معروف شده ولی برخی متون او را پسر ارشد نوح می‌دانند. او و همسرش از جمله کسانی بودند که سوار کشتی نوح شده و نجات یافتند.
سرو ابرکوه، نماد ایرانیان 
«نماد سرو به‌عنوان یکی از نمادهای مهم در ایران باستان شناخته می‌شود. در نگاره‌ها و آثار باستانی مانند حجاری‌های دوره هخامنشی در تخت جمشید، نماد درخت و به‌طور خاص، سرو آورده شده است. در فرهنگ ایرانیان قدیم آمده است : سرو به‌دلیل آن که درختی همیشه سبز است، همواره در ایران اهمیت خاصی داشته است و سرو کهنسال ابرقو نیز که آن را سرو زرتشت می‌نامند، نمادی از همین امر به شمار می‌رود.
ساخت رستوران در حریم 20 متری 
ساخت رستوران یا محوطه‌سازی در حریم 20 متری سرو ابرکوه موجب نگرانی بسیاری از فعالان میراث فرهنگی کشور شده است. مسعود آجیلیان فعال میراث فرهنگی دراین‌باره به «قانون» می‌گوید: «تعریف حریم آثار تاریخی در کشور ما متفاوت است و بسیاری از قوانین آن بی‌اطلاع هستند. برخی براین باورند که فاصله 2 متری درخت، حریم آن محسوب نمی‌شود درحالی که تا فاصله 50 متری آن ریشه‌های درخت گسترانده می‌شود.»   کارگاهی که به‌گفته مسئولان برای محوطه‌سازی و به‌گفته فعالان میراث و برخی از رسانه‌ها برای احداث رستوران است؛ در آن مصالحی همچون سیمان، آهک، فلز و ...  استفاده می‌شود که  حیات این درخت را تهدید می‌کند. آجیلیان با اشاره به اینکه میراث فرهنگی این پروژه را برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری انجام می‌دهد اما توسعه زیرساخت‌ها به بهای تخریب درخت عاقلانه نیست، می‌گوید:« به‌دلیل درک ناقصی که از مفهوم حریم وجود دارد این اتفاق رخ داده است.  شنیده‌ها حاکی از آن است که می‌خواهند یک رستوران برای گردشگران احداث کنند اما حتی اگر به‌گفته مسئولان میراث محوطه‌سازی هم بخواهند انجام دهند، به‌دلیل اینکه ریشه‌های درخت از نزولات جوی تغذیه می‌کنند؛ کف‌سازی این محوطه مانع رسیدن نزولات جوی به ریشه‌ها وباعث  از بین رفتن آنها می‌شود. تمامی این اتفاقات درحالی می‌افتد که سرو کهنسال ابرکوه سال گذشته به‌دلیل گرما و آلودگی دچار بیماری شد و به توجه  و مراقبت بیشتری نیازمند است. »
محوطه‌سازی بر اساس مصوبه
درحالی که فعالان میراث فرهنگی به‌دلیل استقرار کارگاه مصالح ساختمانی نگران وضعیت سرو ابرکوه هستند؛ مسئولان میراث فرهنگی یزد اجرای پروژه محوطه‌سازی را مطابق طرح مصوب می‌دانند. محسن‌ذاکری‌نیا معاون میراث فرهنگی یزد به «قانون» در پاسخ به این پرسش که آیا ساخت و ساز در حریم 20 متری درخت قانونی است و طبق چه مجوزی انجام می‌شود، می‌گوید: «این مجموعه درحال حاضر توسط هیات امنایی متشکل از اداره میراث فرهنگی، فرمانداری، شهرداری و یک سمن میراث فرهنگی اداره می‌شود. درخصوص این پروژه یکسری جوسازی توسط برخی افراد با اهداف خاص انجام شده است. براساس طرح مصوب اجرای قلوه‌سنگ و کف‌سازی در محوطه‌ سرو انجام شده است. این اقدام در شعاع بیش از 20 متر بوده و هیچ‌گونه دخل و تصرفی در حریم سرو اتفاق نیفتاده و آسیبی نیز به‌آن وارد نشده است.»
سیاه نمایی در عکس‌ها
ذاکری‌نیا درباره عکس‌های منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی که در آنها گویا به‌فاصله بسیار کم با سرو، دیواری ساخته شده، می‌گوید:« عکس‌ها را به‌نحوی انداخته‌اند که به‌نظر می‌رسد در فاصله کمی از سرو این کار انجام شده درحالی که در شعاع 50 متری آن محوطه سازی انجام شده و هیچ‌گونه پی در حریم سرو برای این پروژه کنده نشده است. همچنین شائبه‌های ساخت رستوران نیز کذب است و هیچ مجوزی مبنی بر ساخت رستوران در محوطه سرو ابرکوه صادر نشده است. به‌تازگی کارشناسان میراث فرهنگی از سرو ابرکوه بازدیدی داشته‌ و اعلام کرده‌اند که سرو هیچ مشکلی ندارد. » پروژه هرچه که باشد رستوران یا محوطه‌سازی؛ دو مسئله نگران کننده  وجود دارد، اولی درخصوص پوشاندن کف محوطه با مصالحی مانند سیمان و آجر و آسیب به ریشه‌های این سرو 4 هزار و 500 ساله است. دومی عدم استفاده از معماری اصیل خشت و گل کویر ایران و تکرار اتفاقات اشتباه گذشته مانند ساخت حوضی است که هیچ ارتباطی با معماری کویر ندارد. 

منبع:روزنامه قانون