سی‌امین نشست کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران با موضوع فرونشست زمین در تهران، برگزار شد. شهروندان پایتخت‌نشین طی چند هفته گذشته، شاهد نشست زمین در چندین نقطه از تهران بودند و این اتفاقات زنگ خطر فرونشست زمین در کلانشهر تهران را بلندتر از گذشته به صدا درآورد.
به گزارش قانون به نقل از اتاق تهران، بحران فرونشست زمین به دلیل کاهش شدید منابع آب زیرزمینی باعث شد تا کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران دست به کار شود و این موضوع را در دستور جلسه نشست اخیر خود قرار دهد. نمایندگان بخش خصوصی در کنار نمایندگانی از نهادهای دولتی و عمومی در این نشست به بررسی این بحران زیستی پرداختند. در این نشست که کارشناسانی از وزارت نیرو، سازمان زمین‌شناسی و شهرداری تهران حضور داشتند، این پیشامد و راهکارهای جلوگیری از پیشروی آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نگرانی‌ها از فرونشست زمین در تهران تا حدی است که به گفته کاوه زرگران، رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران، برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که سرعت سالانه نشست زمین در دشت تهران در برخی نقاط به 36 سانتیمتر در سال رسیده است.
(فرونشست زمین در دشت ورامین)
به گفته کاوه زرگران، برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی، از دلایل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشت‌های کشور اعلام شده است و گزارش‌ها حاکی از آن است که هم‌اکنون دشت کبودرآهنگ همدان، ورامین، نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله‌ها و فرونشست قرار دارند. به طور نمونه در دشت کبودرآهنگ همدان طی دوره 28 ساله معادل 41.89 متر و افت متوسط سالانه طی این دوره آماره معادل 1.50 متر نشست رخ داده است.
وی با استناد به برخی گزارش‌های مطالعاتی، تصریح کرد که گستره نشست دشت شهریار بیشترین سرعت را تجربه کرده و بخش‌هایی از مناطق 16 تا20 تهران را در برگرفته و در معرض ریسک بالا قرار داده است.
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران افزود: سالانه دو متر سطح آب‌های زیرزمینی نزدیک به 60 دشت اصلی در مرکز ایران افت می‌کند و این در حالی است که وجود چاههای غیرمجاز در کنار استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، این بحران را تشدید کرده است.
به گفته زرگران، در حال حاضر تعداد 15 هزار حلقه چاه عمیق در استان تهران گزارش شده و آماری از چاههای غیرمجاز استان در دسترس نیست. او، مدیریت مصرف آب و پایش آن، مدیریت یکپارچه شهری و نیز پایش اطلاعات در این بخش را از جمله راهکارهای جلوگیری از پیشرفت فرونشست زمین در کشور عنوان کرد.
رییس کمیسیون کشاورزی و آب اتاق تهران در خصوص فرونشست زمین در استان تهران گفت: جنوب تهران به طور جدی با مخاطرات نشست زمین مواجه است و بررسی‌ها و گزارش‌های مطالعاتی نشان می‌دهد که در میان مناطق 22 گانه تهران، در مناطق شمالی و به طور کلی در شهر تهران دو عامل برای فرونشست وجود دارد که عامل اول فرسودگی تاسیسات شهری از جمله فرسودگی لوله‌های آب و نشت آب و در نتیجه نشست زمین ناشی از این عامل است و عامل دیگر حفاری‌های صورت گرفته از جمله شبکه مترو است که در چند ماه گذشته با چند مورد از این فرونشست‌ها در شهر تهران مواجه بودیم. اما در سایر مناطق که عمدتا در جنوب تهران واقع است، به دلیل افت آب‌های زیرزمینی، و آثار تکتونیکی آن نشست زمین خطری جدی محسوب می‌شود و باید به آن توجهی فوق‌العاده کرد.
به گفته زرگران، طبق بررسی‌ها، مناطق 16، 17، 18، 19 و 20 شهرداری تهران و شهرهای اسلامشهر، شهریار، چهاردانگه، نسیم شهر، صباشهر و کهریزک تحت تاثیر فرونشست دشت تهران قرار دارند.
وی ادامه داد: در منطقه وسیعی از جنوب غرب تهران به مساحت حدود 600 کیلومتر مربع، پدیده نشست زمین رخ داده و این نشست کردن همچنان ادامه دارد و این در حالی است که حداکثر میزان نشست در برخی از مناطق دشت تهران نیز 36 سانتیمتر گزارش شده است.
(لوله‌زایی چاه‌ها در اثر نشست دشت‌ها و کاهش سطح آب زیرزمینی)
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران، یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد فرونشست زمین را برداشت اضافی از آب‌های زیرزمینی دانست و گفت: تبعات فرونشست زمین در دشت تهران منجر به افزایش ریسک تخریب تاسیسات زیربنایی و فرونشست در شبکه‌های گاز در این منطقه شده است.
کاوه زرگران به طرح مطالعاتی صورت گرفته بر دشت تهران اشاره کرد و گفت: مطابق آن حدود 25 کیلومتر از طول کمربندی آزادگان، حدود 28 کیلومتر از طول اتوبان قم، حدود 21 کیلومتر جاده ساوه و بزرگراه بهشت زهرا که همگی این نقاط به عنوان اصلی‌ترین محورهای جابه‌جایی کالا و مسافر در استان تهران شناخته می‌شود، با پتانسیل فرونشست مواجه است.
(ریسک فرونشست در معابر، اتوبان‌ها و جاده‌های مواصلاتی شهر و دشت جنوبی تهران. از جمله 25 کیلومتر از کمربندی آزادگان، 28 کیلومتر از اتوبان قم و حدود 21 کیلومتر از اتوبان ساوه در این محدود قرار گرفته است.)
وی افزود: خروجی‌های راه‌آهن تهران-جنوب و تهران- تبریز، شاخه‌های جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر حضرت امام خمینی، و همچنین بخش‌هایی از خطوط مترو در مرکز شهر و نیز بخشی از فرودگاه مهرآباد تهران، در این محدوده مخاطره‌آمیز قرار می‌گیرد.
(ریسک فرونشست در مسیر راه‌آهن: خروجی های راه آهن تهران-جنوب و تهران-تبریز در این محدوده واقع است.)
رییس کمیسیون کشاورزی و آب تهران با اشاره به اهمیت پدیده فرونشست در دشت تهران گفت: در کل، حدود 120 کیلومتر خط راه‌آهن و 25 کیلومتر از خطوط مترو، حدود 200 کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود 2300 کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی، 2 انبار مواد نفتی و سوختی و 44 جایگاه پمپ بنزین و 15 جایگاه پمپ گاز، 7 ایستگاه گاز، 30 کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از 70 کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از 200 کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارد.
(ریسک فرونشست در شبکه گاز تهران)
(ریسک فرونشست در خطوط متروی تهران: شاخه‌های جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر و همچنین بخش‌هایی از خطوط مترو در مرکز شهر در این محدوده واقع شده است.)
بحران فرونشست زمین در جنوب تهران
به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، در ادامه این نشست جواد میبدی، مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری و حفاظت آب و آبفای وزارت نیرو طی گزارشی، به بیان دلایل پیدایش فرونشست زمین در دشت تهران پرداخت و راهکارهایی که این وزارتخانه برای جلوگیری از تشدید آن دار، پرداخت.
میبدی به اقدامات وزارت نیرو در پیشگیری از وقوع فرونشست زمین در دشت تهران اشاره کرد و احیا و تعادل‌بخشی منابع آب‌های زیرزمینی را از آن جمله این اقدامات دانست و افزود: متاسفانه برخی اقدامات مجلس شورای اسلامی در دوره‌های گذشته منجر به تشدید این بحران شد به طوری که در سال 84 با تصویب قانونی، حق‌النظاره از صاحبان چاههای مجاز را مجانی کرد.
او افزود: برای اجرای هرچه بهتر طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب های زیرزمینی، بسترهایی آماده شده است از آن جمله، پیگیری تعیین میزان آب قابل برنامه‌ریزی در 609 محدوده مطالعاتی در قالب 75 درصد آب تجدیدپذیر برای مصارف کشاورزی، صنعتی، شرب و بهداشت، تهیه سند مدیریت پایدار آب شرب کلان‌شهرهای کشور با همکاری شورای عالی امنیت ملی کشور و همچنین، تدوین برنامه برای مدیریت و مصرف کودهای شیمیایی و سموم.
میبدی به پروژه‌های مربوط به وزارت نیرو در خصوص کاهش فرونشست در کشور اشاره کرد و گفت: پروژه حفر چاه پیزومتری در دشت‌های کشور، نصب تجهیزات اندازه‌گیری منابع آب برای پیزومترها و چاههای اکتشافی دشت‌های کشور با هدف تکمیل شبکه پایش، تهیه بیلان و بهنگام سازی بانک اطلاعاتی محدوده مطالعاتی کشور، ایجاد و استقرار بازار محلی آب در کشور، خرید چاههای کم بازده کشاورزی ساماندهی شرکت‌های حفاری از آن جمله بوده است.
وی ادامه داد: جایگزینی پساب با چاههای کشاورزی در دشت‌های ممنوعه، تقویت و استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، تهیه و نصب کنتور حجمی و هوشمند آب و برق، اطلاع‌رسانی و ایجاد سامانه کنترل و نظارت و مسلوب المنفعه نمودن و انسداد چاههای فاقد پروانه و مضر به مصالح عموم از جمله دیگر اقدامات وزارت نیرو در این خصوص بوده است.
مدیرکل دفتر نظام‌های بهره‌برداری و حفاظت آب و آبفای وزارت نیرو در انتها، چالشهای اصلی در اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی را کمبود اعتبارات این طرح، تاخیر در ابلاغ تخصیص‌ها، زمان‌بر بودن هماهنگی‌ها با وزارت کشور و عدم وجود مشاوران تخصصی مرتبط در برخی استان‌ها عنوان کرد.
رسیدگی به فرونشست تهران در شورای گفت‌وگو
شهبازی، نماینده سازمان زمین‌شناسی نیز در این جلسه با بیان اینکه متوسط نشست زمین در شهر تهران، حدود 5 سانتیمتر است و رقم 36 سانتیمتر حداکثر میزان ثبت شده در دشت تهران است، بر ضرورت ارائه راهکارهای اساسی در مدیریت منابع آب تاکید کرد و عدم ارائه راهکار سازه‌ای برای جلوگیری از فرونشست زمین و وجود برخی پیچیدگی‌ها در دشت تهران را از جمله موانع پیش روی حل این بحران دانست.
همچنین خانم شریفی که به نمایندگی از سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این جلسه شرکت کرده بود، از تشکیل کارگروه فرونشست شهر تهران در سازمان مدیریت بحران خبر داد که به گفته وی، تاکنون 23 اقدام در این راستا در دستورکار قرار گرفته است.
در پایان سی‌امین جلسه کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران، مقرر شد موضوع فرونشست زمین در تهران برای بررسی و پیگیری سریع‌تر، از سوی کمیسیون به هیات رییسه اتاق تهران ارجاع شود تا با توجه به اهمیت موضوع و فوریتی که نیازمند آن است در جلسه شورای گفت‌و‌گوی دولت و بخش خصوصی استان تهران مورد طرح و بررسی همه جانبه قرار گیرد و ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی این معضل در این شورا به بحث و تبادل نظر گذاشته شود.
