منابع طبیعی سقز

ریزگرد پدیده ایی است که از ترکیب ذرات ریز، گرد و غبار با آلاینده های شهری به وجود می آید که این ترکیب برای بیماران تنفسی بسیارمضر است . درحالی که مسئولان محیط زیست و سازمان جنگلها ، مراتع و آبخیزداری کشور منشاء ریزگردها را کشورهای عربستان ، سوریه ،عراق وشمال آفریقا عنوان می کنند ولی هیچکدام از آنها جواب قاطعی برای این سوال ندارند که مگر صحرای عراق و یا عربستان در گذشته وجود نداشته اند پس چرا فقط در چند سال اخیر مشکل ریزگردها برای ایران ایجاد شده است !

تحقیقات نشان میدهد که ریزگردهایی که در آسمان کشور ما دیده می شوند بدون هیچ تردیدی منشاء تالابی دارند چرا که داخل نمونه های آزمایش شده نوعی جلبک آب های شور و شیرین به نام دیاتوم و نوعی زئوپلانگتون به نام استراکد دیده شده است در حالی که تپه های ماسه ایی که در بیابان های عربستان و شمال آفریقا وجود دارد دانه هایشان بسیار درشت تر بوده به همین دلیل امکان جابجایی این ماسه ها در مسافت های طولانی وجود ندارد این در حالی است که ریزگردها نه تنها در استان های مرزی بلکه در آسمان تهران هم دیده شده اند.

بر اساس تحقیقات به عمل آمده 6 کانون اصلی برای ریزگردها شناسایی گردیده که همگی آنها در کشورهای غربی ایران قرار دارند،4 کانون اصلی در عراق و یک کانون اصلی در سمت شرقی سوریه و یک کانون در عربستان قرار دارد،تالاب های جنوبی عراق که معروف به تالابهای بین النهرین هستند (شامل تالاب های هور الهویزه یا هور العظیم ، هور الحمار و هور مرکزی )با مساحتی در حدود 20000 کیلومتر مربع (در اواسط دهه 70 میلادی) بزرگترین تالاب خاورمیانه و از بزرگترین تالاب های جهان بوده که به صورت دریاچه های مرتبط در عراق و ایران وجود داشته اند .برنامه محیط زیست سازمان ملل (یونپ)در سال 2001 بر مبنای عکسهای ماهواره ایی اعلام کرد که بیش از نود درصد تالاب های عراق خشک شده و فقط بخش کوچکی در حدود 7 درصد در مرز ایران و عراق باقی مانده است که آن هم اگر حفاظت نشود خشک می شود .علل خشکی این مناطق احداث سدهای بالا دست در کشورهای عراق و ترکیه و ایجاد کانالهای تخلیه ایی توسط رژیم صدام جهت عبور ارتش عراق در جنگ تحمیلی 8 ساله می باشد.

تالاب های مذکور با افزایش رطوبت هوای منطقه مانند سدی در مقابل ریزگردها عمل می کرد و باعث کم شدن گرد و غبار می شد که خشک شدن آنها باعث به جا ماندن خاک بسیار نرمی شده که با کوچکترین بادی باعث ایجاد گرد و غبار می شود.

گستردگی آلودگی در سطح 17 استان کشور که جمعیتی بالغ بر 52 میلیون نفر از کشور را در خود جای داده و مراجعه بیش از 15000 نفر بیمارقلبی – ریوی به مراکز درمانی نشان دهنده عمق فاجعه ایی است که در کشور دارد اتفاق می افتد . در تحقیقاتی که از سوی دانشگاه چمران اهواز و پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری بر روی نمونه های زیادی از گرد و غبار موجود در شهر اهواز و خاک های نزدیک مرز ایران و عراق صورت گرفته وجود آلودگی های میکروبی ، شیمیایی و رادیو اکتیویته در این پدیده تایید شده است . این بررسی نشان داده است که عناصری مانند اورانیوم ، توریوم ، آرسنیک ، سرب ، روی ، نیکل و کبالت در این نمونه ها بیش از میزان طبیعی آنها است .با توجه به قطر ریزگردها ذرات با قطر کمتر از 10 میکرون می توانند از فیلترهای طبیعی بدن گذشته و وارد بدن انسان شوند. ذرات با قطر کمتر از 5/2 میکرون در قسمت های عمیق کیسه های هوایی شش ها قرار گرفته و در آنجا باقی می مانند. بعضی از مواد مانند جیوه مستقیماً از راه پوست وارد بدن می شوند و سایر مواد شیمیایی همراه این ذرات به این ترتیب وارد جریان خون شده و در تمام بدن نفوذ می کنند و مشکلات قلبی و ریوی ، کبدی و کلیوی و... به وجود می آورند.      در سال 1380 ریزگردها به مدت 48 ساعت در هوا باقی ماندند ، در سال 1388 به مدت 144 ساعت (شش روز) در هوا ماندگارشد و از اسفند 1389 تا مهر 1390 (بیش از هفت ماه ) هر ده روز یک بار حملات شدید و ناگهانی این غبارها صورت می گرفت، با گسترش این پدیده روزهای تعطیلی ادارات و لغو پروازها بیشتر شد به طوری که از 4 پرواز لغو شده در سال 80 به 210 پرواز در سال 1388 رسید و همچنین باعث تعطیلی متوالی ادارات و مدارس گردید که هزینه های تحمیل شده بر ملت در نتیجه این موضوع تا کنون برآورد نگردیده اما جای بررسی توسط کارشناسان را دارد. علیرغم مذاکرات و نشست های متعددی که برای مقابله با این پدیده میان مقامات ایران و عراق برگزار شد تا کنون نتیجه مشخصی حاصل نگردیده و به دلیل عدم وجود برنامه مدون بین سازمانهای ذیربط و عدم همکاری کشورهای همسایه امیدی نمی رود تا ده ها سال دیگر نیز این مشکل حل شود. نظر به اینکه انجام عملیات مالچ پاشی بسیار زمان بر بوده و نیازمند همکاری دو کشور می باشد سریعترین راه حل ،احیای تالاب ها و استفاده از تکنولوژی بارور کردن ابرها می باشد.با استفاده از آب اروندرود و دهانه خلیج فارس و پمپاژ آن به مناطق خشک شده و احیای تالاب ها ،این آب ها با جذب و ذخیره گرمای محیط و کاهش چند درجه ایی دمای اطراف و افزایش رطوبت محیط به خصوص در تابستان همچون سدی شدت ورود ریزگردها به کشور را کاهش می دهد.

  در پایان امیدواریم که دولت برای نجات جان و حفظ سلامت مردم استان های گرفتار با اتخاذ سیاست های مناسب و جلب مشارکت و همکاری کشورهای همسایه به خصوص فشار بر دولت عراق اقدام نموده تا بیش از این مردم و کشور با هزینه های گزاف این معضل دست و پنجه نرم نکنند.

پیمان صاحبی

منابع:

- سایت واحد مرکزی خبر

- سایت بهار نیوز

- خبرگذاری فارس

- خبرگذاری ایرنا

-کردپرس(تصویر آغازین)