شاید باورش کمی سخت باشد؛ ایرانی که روزگاری بنیانگذار نخستین کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها در جهان، یعنی کنوانسیون رامسر بود، این روزها خروج تک‌تک تالاب‌هایش را از فهرست این کنوانسیون به‌نظاره نشسته است. داستان از نفس‌افتادن گاوخونی، جازموریان و پریشان شروع شد و با سیاه‌بخت شدن بختگان، خشکی هامون، نابودی هور‌العظیم، بی‌جان شدن تالاب انزلی، صابری، هیرمند، یادگارلو و دهها تالاب دیگر ادامه پیدا کرد و این داستان همچنان ادامه دارد.
بحران تالاب‌ها صدای کلانتری را نیز درآورده است. رییس سازمان محیط‌زیست درباره وضعیت تالاب‌های کشور گفت:«نیمی از گردوغبار استان خوزستان منشأ داخلی دارد که خشک‌شدن تالاب‌ها در تشدید گردوغبارهای این استان اثرگذار بوده است. افزون بر این، در شرایط فعلی، استان‌های کرمان، خراسان، چهارمحال‌و‌بختیاری و سیستان‌و‌بلوچستان به دلیل خشک‌شدن تالاب‌ها از گردوغبار رنج می‌برند چون سهمیه و حقابه این تالاب‌ها به تاراج برده شده است.
اگر همه دستگاه‌ها در راستای سیاست‌های توسعه پایدار حافظ محیط‌زیست نباشند، هیچ توسعه‌ای صورت نمی‌گیرد و حتی ارزش افزوده‌ها برای درمان وضعیت بد محیط‌زیستی هزینه خواهد شد چون از ابتدا در مدیریت امور مختلف کشور به‌صورت جزیره‌ای عمل شده است و دستگاه‌های اجرایی نیز بدون بررسی ابعاد محیط‌زیستی طرح‌ها اقدام کرده‌اند و سازمان حفاظت محیط‌زیست به تنهایی برای حفظ مناطق خود تلاش کرده و این روند نتیجه‌بخش نبوده است».
از میان یک‌هزار تالاب موجود در کشور، براساس تعریف کنوانسیون بینالمللی رامسر، 75 درصد از تالاب‌های کشور ما یا در وضعیت بحرانی هستند و یا در معرض خطر قرار دارند.همه این اتفاق‌ها درحالی رخ می‌دهد که ارزش اکولوژیک تالاب‌ها 10 برابر جنگل‌ها و 200 برابر زمین‌های زراعی است. براساس آمار، تالاب‌های 30 کشور در فهرست مونترو کنوانسیون رامسر (فهرست قرمز) قرار گرفته‌اند که به ترتیب ایران و یونان با هفت تالاب و پس از آنها جمهوری چک با چهار تالاب، بیشترین مونترو تالاب‌ها را دارند. همچنین نام 27 تالاب 17 کشور جهان نیز به‌دلیل بهبود شرایط اکولوژیکی تالاب‌های‌شان از این فهرست خارج شده است.
ایران؛ رنگین‌کمان تالاب‌های ایران
کشور ما باتوجه به شرایط ویژه و به‌نسبت استثنایی در جهان، دارای انواع تالاب‌هاست. در شمال و جنوب کشور، تالاب‌های گوناگون ساحلی، با آب شیرین همچون تالاب انزلی، به‌شکل خلیج مانند، همچون تالاب میانکاله، باتلاق‌های شور ساحلی همچون تالاب شادگان، باتلاق‌های ساحلی کشندی همچون تالاب‌های دهانه گز و مند تالاب‌های مانگرو، همچون تالاب حرا در خورخوران قشم مشاهده می‌شوند. از نظر تالاب‌های داخلی نیز، تنوع بسیار زیادی وجود دارد. تالاب‌های تاروهویر در ارتفاعات دماوند و دریاچه گهر در ارتفاعات اشتران‌کوه لرستان، چندهزارمتر بالاتر از سطح دریای آزاد قرار دارند. تالاب ارومیه با شوری بسیار زیاد خود وفون ویژه، یعنی آرتمیا در منطقه آذربایجان، تالاب‌های هامون با آب شیرین، وسعت بسیار زیاد وعمق کم در سیستان، تالاب‌های آب شور تشکیل شده در دریای اترک و با ارتفاع پایین‌تر از سطح دریای آزاد، دریاچه‌های کارستیک ناشی از انحلال آهک همچون تالاب‌های ارژن و پریشان، دریاچه‌های باقی‌مانده از دریای قدیمی تتیس همچون حوض سلطان قم و بالاخره، کفه‌های مرطوب و نمکی همچون کویر نمک و کویر سیرجان، جنبه‌های بسیار زیبا و متنوعی از تالاب‌های جهان را به نمایش گذاشته‌اند. بسیاری از کارشناسان نبود مدیریت صحیح و اصولی بر منابع آبی کشور را دلیل اصلی نابودی تالاب‌ها و بحران پیش آمده می‌دانند. آنها اعتقاد دارند خشکی تالاب‌ها پیامد انتقال آب بدون برنامه‌ریزی بوده است. بر اساس آماری که در دست است حدود 40 تالاب کشور بین 50 تا 90 درصد دچار خشکی خارج از روال طبیعی شده‌اند، برای مثال، دریاچه ارومیه در استان آذربایجان غربی 90 درصد، گاوخونی استان اصفهان 90 درصد، پریشان در شهرستان کازرون در استان فارس 80 تا 90 درصد و مهارلو در استان فارس 100 درصد خشک شده‌اند.
منبع:قانون
