یوزپلنگ سریع ترین دونده جهان است که در سراشیبی انقراض قرار داشت و فقط دوگونه آسیایی وآفریقایی آن درجهان وجود داردکه گونه آسیایی آن فقط در ایران زیست می کند که تا چند سال پیش در ورطه نابودی کامل به سر می برد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از خبرگزاری صداوسیما؛ براین اساس 4دسامبر سال 2000مصادف با 14 آذرماه به عنوان روز جهانی یوزپلنگ نامگذاری شدتا دنیا متوجه اهمیت حفاظت از این گونه ارزشمند شود که در 30 سال گذشته، یوزهای آسیایی همانند خویشاوندان نزدیک آفریقایی‌شان به دلیل از دست دادن زیستگاه و طعمه در سراسر قلمروشان با کاهش جدی جمعیت مواجه بوده‌اند.
براساس تحقیقات، یوزهای آسیایی ، نوعی زندگی مبتنی بر کوچ دارند و به همین دلیل تنها در مناطق حفاظت‌شده و امن حضور نداشته و بارها در خارج از مناطق حفاظت‌شده نیز رویت شده‌اند. حتی در مناطق حفاظت‌شده‌ای همچون بافق یزد، تاثیرات توپوگرافی سبب شده تا جایگاه شکارچی و رقیب دیرین یوزها یعنی پلنگ‌ها مستحکم‌تر شود و پلنگ‌ها در عمل یوزها را از زیستگاه‌شان بیرون کنند.
مهندس هومن جوکار، مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی ضمن اشاره به تهدیدات بقای یوزها در ایران گفت: «شش میلیون هکتار زیستگاه یوز در ایران را میتوان یک ظرفیت گردشگری استفاده نشده توصیف کرد، این ظرفیت همانند بسیاری دیگر از ظرفیت‌ها به‌واسطه وجود نفت در سایه باقی مانده است. صنعت گردشگری نمونه بارزی از ظرفیت‌های استفاده نشده در کشور ماست، درحالی که ظرفیت پذیرش گردشگر در ایران خیلی بیشتر از میزان کنونی است. شاید اگر از همین فردا گردشگری به ایران نیاید و ما بخواهیم هزینه اقتصادی این مساله را برآورد کنیم، در وهله نخست به نظر برسد که چندان زیان اقتصادی متحمل نشده‌ایم، اما این واقعیت نیست؛ چراکه اگر فرضا روزی نفت ما تمام شود و بنا باشد که چرخ‌های اقتصاد بر پایه صنعت توریسم بگردد، آن‌گاه مشخص میشود که ما چقدر متضرر شده‌ایم.»
وی ادامه داد: «در زیستگاه‌های یوز نیز دو ظرفیت مهم وجود دارد که هم میتوان روی آنها خیلی تکیه کرد، هم اینکه در عین حال حفاظت یوزها را به نوعی معنا می‌کنند. این دو ظرفیت عبارت است از کارکرد بازاری و کارکرد غیربازاری. کارکرد بازاری همان کارکردی است که به پول تبدیل و وارد جامعه میشود، اما کارکرد غیربازاری آن کارکردهایی است که منافع آن به جامعه می‌رسد، اما در این میان پولی رد و بدل نمی‌شود. برای مثال کارکرد جنگل‌های هیرکانی منطقه گلستان و ممانعت آنها از سیل نوعی کارکرد غیربازاری است. چنانچه در حال حاضر نیز به دلیل مدیریت 15 ساله مرتع در زیستگاه‌های یوز ما کارکردهای غیربازاری داریم که باعث می‌شوند تا چشمه‌های گرد و غبار در زیستگاه‌های کویری که البته بسیاری از آنها نزدیک به سکونتگاه‌های شهری هستند، شکل نگیرند. درحالی که اگر مدیریت این مراتع به واسطه پرچمداری حفاظت از یوز نبود، بسیاری از این مناطق به عنوان مثال در سبزوار و نیشابور یا حتی بافق به نقاط بحران‌خیز زیست‌محیطی تبدیل شده بودند.»
جوکار در ادامه به فعالیت‌های اقتصادی پایدار در سکونتگاه‌های انسانی همجوار با زیستگاه‌های یوز اشاره کرد و افزود: «در زیستگاه‌های یوز مدت‌هاست که ما روی نمونه‌های پایلوت معیشت پایدار کار می‌کنیم. برای مثال در توران و روستای قلعه‌بالا حدود چهار پنج سال است که روی نمونه‌های پایلوت از کارکردهای بازاری کار شده و این نمونه پایلوت خوشبختانه به نتایج خوبی هم رسیده است، هرچند که مقیاس آن کوچک بوده، اما واقعیت این است که ما توانسته‌ایم حداقل گامی رو به جلو برداریم و نه‌تنها از مهاجرت جامعه محلی جلوگیری کنیم، بلکه در عین حال تعدادی از خانواده‌هایی را هم که از روستا مهاجرت کرده بودند، از طریق آشنایی با معیشت پایدار مجدد به منطقه بازگردانده‌ایم. آشنا کردن مردم محلی با جاذبه‌های گردشگری منطقه‌شان و اینکه برای مثال چطور می‌توانند با حفظ خانه‌هایشان، باعث جذب گردشگران شوند، اکنون روستای قلعه‌بالا را به جایی رسانده که گردشگران حتی در آغاز ماه‌های سرد سال مانند مهرماه نیز به تعداد قابل‌توجه وارد این منطقه می‌شوند و در روستا اقامت می‌کنند. بنابراین اگر روزی یوزها منقرض شوند، به این معناست که مدیریت مرتع و دقت لازم برداشته خواهد شد، بنابراین تمامی آن ظرفیت‌ها اعم از بازاری و غیربازاری از بین خواهد رفت، درحالی که یوزها با حضورشان این ظرفیت‌ها را معنا می‌بخشند.»
وی با اشاره به تعداد یوزهای باقیمانده در کشور اظهار داشت: درحال حاضر حداقل 50 قلاده یوز ایرانی در7 استان کشور ازجمله: سمنان،یزد،کرمان،اصفهان،خراسان جنوبی،خراسان شمالی وخراسان رضوی زیست می کنند که این تعداد تنها به مناطق حفاظت شده کشور که قابل سرشماری وثبت است می باشد اما درمناطق آزاد کشور نیز یوزپلنگ یافت می شود که امار دقیقی وجود ندارد.
جوکار گفت: برخی ها بر این باورند چرا تاکنون آمار یوزها افزایش نیافته در واقع باید پاسخ داد در شرایط کنونی حفظ این تعداد بسیار مهم است اما ناگفته نماند برای حفظ وصیانت از این گونه در حال انقراض حمایتهای دولت و سازمانهای دولتی نقش بسزایی دارد چراکه ما باید جاده هایی که درگذر گاه زندگی یوز است را باید ایمن کنیم که همین موضوع نیازمند تامین اعتبار است.
***کمک 830هزار دلاری سازمان ملل برای حفظ یوز ایرانی
بر همین اساس گری لوئیس نماینده سازمان ملل متحد در ایران گفت: حدود 14 سال است که با کشور ایران بر سر پروژه حمایت از یوزپلنگ ایرانی فعالیت داریم و در این مدت در دو فاز کمکهای مالی سازمان ملل ارسال شده که درفاز اول مبلغ یک میلیون و500 دلار و در فاز دوم 830هزار دلار برای کمک به پروزه حفظ یوز ایرانی پرداخت شده اما ناگفته نماند کمکهای مالی سازمان ملل در کنار کمکهای دولت ایرانی برای جلوگیری ازانقراض یوز ایرانی بوده است.
وی ادامه داد: درحال حاضر روند انقراض یوزپلنگ ایرانی متوقف شده و اوضاع بهتری نسبت به گذشته دارد و اگر به همین صورت پیش رویم قطعا به نتایج خوبی خواهیم رسید زیرا یوزپلنگ ایرانی حیاتش بسیار مهم است.
***126 محیط بان تحت پوشش بیمه تکمیلی دانا
کارگر معاون پروژه حمایت از یوز ایرانی نیز در خصوص اقدامات صورت گرفته حفظ وصیانت از یوزپلنگ ایرانی ادامه داد: درحال حاضر 126 محیطبان وخانواده شان که درمناطق زیستگاهی یوزایرانی مشغول به فعالیت هستند تحت پوشش بیمه تکمیلی دانا قرارگرفته اند تا تلاشهای شبانه روزی آنان برای حفظ وصیانت از یوزها بدون دستمزد باقی نماند.
وی گفت: همچنین کلاس های آموزشی برای پیشرفت پروژه یوز ایرانی برای محیطبانان و جوامع محلی مناطق زیستگاهی یوز ایرانی برگزار شده است .
کارگر با اشاره به کمک های دولت برای حمایت از یوز ایرانی افزود: یوز ایرانی می تواند بقا پیدا کند و این امر با کمکهای مالی دولت و سازمان محیط زیست اتفاق می افتد تا زیستگاه یوزها ایمن شود و شاهد اتفاقات جاده ای،کشتار یوزها توسط سگهای گله وجوامع محلی نباشیم.
هنوز هم یوزپلنگ ها در دشتهای ایران می دوند اما باید بدانیم سرنوشت بازمانده های یوزپلنگ آسیایی در دستان ماست و ما ایرانیان آینده یوز را رقم خواهیم زد و نامگذاری روز جهانی یوزپلنگ آسیایی تنها به ورقهای تقویم ختم نمی شود بلکه حفظ وصیانت از این گونه در حال انقراض فراتر از یک روز بوده وحمایتش بسیار جدی است
