محصولات با ارزش افزوده بالا خطر بالقوه برای خاک
در غیاب دستگاه ناظر جدی در زمینه حفاظت از خاک و نبود قانون و مجازات‌های بازدارند، کشت برخی از گونه‌های باغی که ارزش افزوده بالایی برای کشاورزان تولید می‌کند، در حال ایجاد معضل جدی برای خاک هستند. باغداران برای اینکه تولید محصول آنها متوقف نشود، دائما خاک باغ یا زمین خود را تعویض کرده و این جابجایی خاک، به ذخایر ارزشمند کشور لطمه جدی وارد می‌کند.
این روزها کار برخی باغداران نقل و انتقال خاک از مناطقی با خاک مرغوب‌تر به باغات خود است. خاک که تشکیل هر سانتیمتر آن با توجه به شرایط خشک آب و هوایی ایران، به صدها سال زمان نیاز دارد، بستری است که گیاهان در آن رشد کرده و نیازهای غذایی کشور را تامین می‌کند. بدون خاک، تولید مواد غذایی برای رفع نیازهای بشر متوقف می‌شود اما برخی محصولات با ارزش افزوده بالا نظر زعفران، که کشت آنها در زمین مدتدار است و اراضی زیر کشت این محصول به آیش طولانی هم نیاز دارند، به بلایی جدی برای خاک تبدیل شده‌اند.
پس از کشت زعفران در زمین‌های زراعی، بین پنج تا ۱۰ سال (بسته به شرایط زمین) برداشت محصول ادامه می‌یابد. با خاتمه این مدت، پیازهایی که از آنها زعفران برداشت شده از زمین خارج می‌شوند و با یک آیش یک ساله، باید حدود ۱۰ تا ۱۲ سال، محصول دیگری غیر از زعفران در زمین کاشته شود تا کشاورز بار دیگر بتواند به کشت این محصول در زمین مورد نظر روی بیاورد. از آنجا که ریشه زعفران چندان در خاک نفوذ نکرده و تا عمق ۳۰ سانتیمتری خاک را درگیر می‌کند، کشاورزانی که تحمل ندارند، دوره آیش ۱۲ ساله را نمی‌گذرانند زیرا درآمدهای پایین ناشی از کشت گندم، جو و یونجه برای آنها در مقایسه با زعفران، انگیزه‌ای باقی نمی‌گذارد که به آیش زمین تن دهند، در نتیجه کل خاک زمین خود را تا عمق ۳۰ سانتیمتری برداشت کرده و خاک جدید به این زمین منتقل می‌کند.
از آنجا که دستگاه نظارتی قوی در زمینه خاک وجود ندارد، کشاورزان از داخل مراتع و یا عرصه‌های طبیعی اطراف، خاک مورد نیاز مزرعه خود را تامین کرده و به این ترتیب حجم زیادی خاک جابجا می‌شود. این جابجایی‌ها، فرسایش خاک را تشدید کرده و زمینه از دست رفتن منابع ارزشمند خاک را فراهم می‌کند. منطقه‌ای که خاک خود را از دست داده، عاری از پوشش گیاهی شده و در نتیجه مراتع فقیرتر می‌شوند. جریان آب در این مراتع به خوبی داخل زمین نفوذ نکرده و تبدیل به سیلاب می‌شود. اما متاسفانه هیچ دستگاه ناظری در این رابطه وجود ندارد و برخورد جدی با زعفران‌کاران متخلف نمی‌شود.
از سوی دیگر در باغات پسته نیز وضعیت مشابه زعفران‌کاری‌هاست. پسته که محصول صادراتی ارزشمندی برای ایران است، عمدتا در مناطقی کشت می‌شود که منابع آب آنها شور شده است. خاکی که در کرمان با آب شور آبیاری می‌شود، به سرعت قابلیت‌های خود را از دست می‌دهد به همین دلیل پسته کاران هم تا عمقی از زمین، خاک اطراف ریشه را تخلیه کرده و از عرصه‌های طبیعی اطراف و یا کوه‌ها، برای پر کردن این گودال‌ها خاک جدید می‌آورند. این حجم جابجایی خاک، وضعیت نگران کننده‌ای برای این منابع در برخی استان‌ها ایجاد کرده است اما متاسفانه هیچ کس پاسخگوی هرج و مرج ایجاد شده برای تامین منافع عده‌ای اندک نیست. در این میان منافع ملی قربانی سود گروهی کوچکی از کشاورزان می‌شود و جای خالی قانون و دستگاه‌های نظارتی، بیش از گذشته نمایان خواهد شد.
منبع:ایانا
