هدر رفتن بیت‌المال در نبود آمایش سرزمین
محمد رضا کرمی
امروزه بر هیچ‌کس پوشیده نیست که بسیاری از برنامه‌ریزی‌ها در سطح استان‌های کشور، کوتاه‌مدت و حتی سلیقه‌ای بوده و علی‌رغم چشم‌اندازهای که مسئولان در سطح کشور ارائه داده‌اند، هر مدیری طبق سلیقه خود در استان، شهرستان یا شهر محل خدمتش عمل می‌کند. در بسیاری از موارد با جابه‌جایی استاندارها، تمامی اولویت‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در سطح یک استان تغییر می‌کند.
کم نیستند استان‌هایی در کشور که یک روز برای آن‌ها در بخش توسعه کشاورزی برنامه‌ریزی می‌شود و روز دیگر هم در بخش صنعت و دهها بخش دیگر، که بسیاری از آن‌ها به ثمر نمی‌نشینند. افزایش آلودگی هوا، خشک شدن پی‌درپی رودخانه‌های کشور، نابودی اراض کشاورزی ، صدها پروژه‌های نیمه‌کاره رها شده که عمر برخی از آن‌ها حتی به 20 سال هم می‌رسد و بسیاری از موازی‌کاری‌ها و اتلاف بیت‌المال، گواهی بر این برنامه‌ریزی‌های سلیقه‌ای است. به اعتقاد کارشناسان، دلیل اصلی این مدیریتِ سلیقه‌ای، نبود آمایش سرزمینی در استان‌های کشور است؛ طرحی که در چند سال اخیر تمامی استان‌های کشور موظف به اجرای آن بوده‌اند، ولی تاکنون تعداد اندکی توانسته‌اند آن را به سرانجام برسانند.
در این میان استان تهران، به‌عنوان استانی که پایتخت در آن واقع شده است، تاکنون نتوانسته است طرح آمایش سرزمینی را به اتمام برساند، اما هنوز خبری از برنامه‌ریزی براساس این آمایش سرزمینی نیست.
آمایش سرزمینی، جمع‌آوری تمامی اطلاعات، آمار، پتانسیل‌ها، توانایی‌ها و دارایی‌ها در سطح یک استان است. آمایش سرزمینی تجربه‌ای موفق در کشورهای توسعه‌یافته است، چراکه وقتی آماری داشته باشید که بر اساس آن برنامه‌ریزی کنید، حتما موفق خواهید بود.
اما اگر آمار مشخصی وجود نداشته باشد، اتفاقاتی می‌افتد که دود آن فقط به چشم مردم می‌رود.
در آمایش سرزمینی مهم است همه داشته‌ها و پتانسیل‌ها را شناسایی کنید تا بر اساس آن‌ها برنامه‌ریزی انجام شود. اگر این اطلاعات کامل نباشد، مشکلاتی جبران‌ناپذیری پیش می‌آید. برای مثال، در مکانی که برای جمع آوری و دپوی زباله در یک استان در نظر گرفته شده است ، بدون توجه به این مکان، می‌آیند درست در مقابل آن طرح 100 هزار واحدی مسکن مهر را طراحی و اجرا می‌کنند. باتوجه به اینکه جهت وزش باد ، بوی تعفن زباله را به سمت این منطقه مسکونی می‌آورد، مردم به این آلودگی و بوی تعفن اعتراض دارند. متاسفانه مسئولان هیچ راهکاری برای حل این مشکل ندارند. چراکه امکان جابه‌جایی مکان دپوی زباله وجود ندارد و از طرف دیگر هم نمی‌توانند 100هزار واحد مسکونی را تخریب کنند ودر جایی دیگر بسازند.
یکی از مشکلات نبود آمایش سرزمینی، آلودگی منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی است.
بارها شده که برای کارخانه‌های که پسماند دارند، در مکان‌های اشتباه ، بدون در نظر گرفتن پستی، بلندی و ارتفاع زمین مجوزی صادر شده که موجب آلودگی سفره‌های زیرزمینی شده است. این فقط گوشه‌ای از اثرات مخرب زیست محیطیِ نبود این طرح است.
شهرستان‌های استان تهران، در چند دهه اخیر با مشکلات فراوانی، از جمله نابودی اراضی کشاورزی، ساخت و سازهای در غالب پروژه‌های انبوه‌سازی مغایر با اصول شهرسازی، کمبود راه‌های مواصلاتی، موازی‌کاری و دوباره‌کاری در اجرای پروژه‌های عمرانی، اتلاف بیت‌المال و... دست و پنجه نرم می‌کنند. نبود آمایش سرزمینی یکی از مهمترین علل وضعیت موجود است. به رغم وجود پتانسل، نقاط قوت و قابلیت‌های فراوان مناطق مختلف استان تهران، شاخص‌های توسعه در آن‌ها در سطوحی مطلوب قرار ندارد؛ تجربه برنامه‌ریزی بخشی به شیوه کنونی که توسعه ناموزن میان مناطق توسعه یافته و کمتر توسعه‌یافته را به دنبال داشته است. کافی است پنج کیلومتر از شهر تهران خارج شوید و به یکی از شهرستان‌های استان تهران بروید، متوجه می‌شوید به لحاظ امکانات به اندازه هزاران کیلومتر از شهر تهران دور شده‌اید. این انصاف نیست که فقط شهر تهران پیشرفت کند و دیگر شهرهای استان تهران با مشکلات و کاستی‌های فراوان روبه‌رو باشند.
باید بر اساس ظرفیت و مزیت هر شهرستان، طرح آمایش سرزمین انجام شود. برای رعایت عدالت در توسعه و پیشرفت، شهرستان‌های مختلف استان طرح آمایش سرزمینی باید مورد توجه قرار گیرند تا همه شهرستان‌ها از قافله رشد و ترقی بهره‌مند باشند.
آمایش سرزمین طرحی پرهزینه و سنگین است. برای انجام این طرح یک گروه کارشناس در همه زمینه‌ها نیازمند است. اما مهم این است که هرچه دیرتر این کار انجام شود، با تصمیمات و جانمایی‌های اشتباه در اجرای پروژه‌ها، دهها برابر ضرر می‌کنیم که امکان جبران خطا دیگر وجود نخواهد داشت.
منبع:قانون
