آیا رشد جمعیت در شرایط بی‌آبی نگران کننده است؟
تقریبا همه متخصصان بر این باورند که ایران با یک بحران آبی روبه‌رو است، حتی خوشبین‌ترین آن‌ها هم کم آبی در ایران را رد نمی‌کنند.
براساس مطالعات انجام شده در سال 2013 ایران در رتبه بیست و چهارم کشورهای تحت فشار منابع آبی قرار گرفته و 7 استان از 32 استانش با کمبود آب مواجه هستند، 13 استان در شرایط بحرانی قرار دارند و هیچ یک از استان‌ها حتی استانهای حاشیه دریای خزر از منابع آب کافی بهره‌مند نیستند. از سوی دیگر در خوشبینانه‌ترین حالت، آب در ایران روزانه حدود 204 لیتر مصرف می‌شود که در مجموع این میزان مصرف سه برابر ظرفیت تحمل (0.8 هکتار جهانی) منابع آبی ایران است. منابعی که هر روز تقلیل می‌روند و براساس گفته مسئولان در چند دهه گذشته میزان منابع آبی تجدیدپذیر ایران از 130 میلیارد متر مکعب به 88 میلیارد متر مکعب رسیده است. اما آمارهای جدید از خشکسالی در ایران حکایت از آن دارد که حدود ۹۴ درصد مساحت کشور تحت تاثیر خشکسالی انباشته شده است، اغلب مناطق و استانهای دچار خشکسالی خفیف و متوسط هستند و تنها 2 درصد اراضی ایران در بازه زمانی یک ساله از شرایط ترسالی برخوردار است.
جمعیت ایران از مرز 80 میلیون گذشته و تبدیل به یکی از کشورهای پرجمعیت جهان شده است. ایران در رتبه‌بندی جمعیتی کشورهای مختلف رتبه هفدهم را کسب کرده است. رتبه‌ای که در مقایسه با میزان منابع آب تجدید پذیر و براساس آمارهایی که هر از گاهی از خشکسالی در ایران منتشر می‌شود، کمی چالش برانگیز به نظر می‌رسد. براساس پیش‌بینی‌های انجام شده از سوی سازمان ملل جمعیت ایران در سال 2050 یعنی نزدیک به 30 سال دیگر به حدود 92 میلیون نفر می‌رسد. البته پیش بینی‌های دیگری نیز وجود دارد. شهلا کاظمی‌پور،جمعیت شناس پیش‌بینی کرده که جمعیت ایران تا ۱۴۳۰ یعنی 34 سال دیگر به ۱۱۰ میلیون می‌رسد. جمعیتی که قرار است در شرایط نابسامان خشکسالی 94 درصد مساحت ایران زندگی کنند.
به گزارش ایسنا، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی با اشاره به اینکه حدود ۹۴ درصد مساحت کشور تحت تاثیر خشکسالی انباشته شده است، گفت: با بررسی وضعیت خشکسالی هواشناسی می توان شرایط منابع آبی کشور را تا حد زیادی رصد کرد. شاهرخ فاتح آخرین وضعیت خشکسالی کشور را اعلام و اظهار کرد: بر اساس شاخص (SPEI) ۱۲ ماهه منتهی به پایان مرداد ماه ۹۶ اغلب مناطق و استانهای کشور شاهد خشکسالی خفیف و متوسط هستند. وی افزود: در بازه یک ساله خوزستان، جنوب ایلام، شمال بوشهر، جنوب کهگیلویه و بویراحمد، بخش‌هایی از اصفهان و خراسان شمالی و بخش‌هایی از آذربایجان غربی و شرقی، جنوب غرب خراسان رضوی، یزد، شمال و شرق کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان با خشکسالی شدید و حتی در مواردی بسیار شدید مواجه هستند.
مساحت‌های تحت تاثیر خشکسالی در یک سال گذشته
رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در ادامه مساحت‌های تحت تاثیر خشکسالی را در مقیاس کوتاه مدت یک ساله منتهی به پایان مرداد ماه ۹۶ اعلام کرد و گفت: حدود ۸۸ درصد از مساحت کشور با درجات مختلف خشکسالی کوتاه‌مدت مواجه هستند که از این میان حدود ۲۶ درصد دچار خشکسالی خفیف، ۲۹ درصد با خشکسالی متوسط، ۲۴ درصد با خشکسالی شدید و حدود ۹ درصد با خشکسالی بسیار شدید هستند. به گفته فاتح، در بازه زمانی یک ساله ۱۰ درصد مساحت کشور در شرایط نرمال قرار دارد و مابقی اراضی کشور از شرایط ترسالی برخوردار است.
وضعیت خشکسالی کشور در دوره هفت ساله گذشته
وی همچنین شرایط خشکسالی کشور را در بازه بلندمدت هفت ساله تشریح کرد و گفت: بررسی‌های خشکسالی با استفاده از شاخص پایش خشکسالی هواشناسی SPEI هفت ساله بیانگر کم‌بارشی‌های اندوخته و تجمیع یافته‌ای است که در بستر طبیعت باقی مانده است. رئیس مرکز ملی خشکسالی تاکید کرد: شاخص‌های بلندمدت خشکسالی هواشناسی در بسیاری از مناطق کشور می‌توانند به منزله انعکاسی کلی از شرایط ذخیره آبی آن مناطق در نظر گرفته شوند. بر همین اساس این نوع شاخص‌ها را می‌توان برای مجموعه کشور بررسی و شرایط منابع آبی کشور را در مقیاس بلندمدت بر اساس آن رصد کرد. فاتح اظهار کرد: پهنه‌بندی خشکسالی ۸۴ ماهه حاکی از آن است که بخش‌های گسترده‌ای از مساحت کشور دچار خشکسالی خفیف تا بسیار شدید است. تداوم خشکسالی بلندمدت شدید و بسیار شدید در برخی از استان‌ها مثل تهران، البرز، قزوین، فارس، کهگیلویه و بویر احمد، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خوزستان، بوشهر، کرمان، کرمانشاه، یزد سمنان، قم ، سیستان و بلوچستان و قسمت‌هایی از اصفهان و چهار محال و بختیاری همچنان وجود دارد.
88 درصد مساحت کشور درگیر خشکسالی انباشته
وی در ادامه با اشاره به مساحت تحت تاثیر خشکسالی کشور در مقیاس بلندمدت گفت: بر اساس شاخص (SPEI) ۸۴ ماهه منتهی به پایان مرداد ۹۶ در مجموع حدود ۸۸ درصد از مساحت کشور با درجات مختلف خشکسالی روبرو است که از این میان حدود ۱۱ درصد با خشکسالی خفیف، ۴۱ درصد با خشکسالی متوسط، ۳۰ درصد با خشکسالی شدید و ۱۲ درصد با خشکسالی بسیار شدید مواجه هستند. در بازه بلندمدت حدود هفت دهم درصد از مساحت کشور با ترسالی همراه است و مابقی نواحی کشور نیز از شرایط نرمال برخوردار هستند. فاتح با اشاره به پیش‌بینی تاخیر بارش‌های پائیزه امسال و کم‌بارشی این فصل در بسیاری از مناطق کشور، خواستار توجه جدی آحاد مختلف مردم و مسئولان به محدودیت‌های منابع آب درکشور شد.
با رشد جمعیت در شرایط بحران آب چه باید کرد؟
ناسا معتقد است که جهان به سمت کمبود آب قابل شرب پیش می‌رود، دریاچه‌های بزرگ جهان ناپدید می‌شوند و دنیا به سمتی می‌رود که آینده آن به ناامنی آبی منجر خواهد شد. با این حال اما تاریخ نشان داده است زمانی که انسان‌ها با بحران کمبود آب مواجه می‌شوند توانایی‌های عجیب و غریبی برای مقابله آن پیدا می‌کنند. هم اکنون نیز بسیاری از کارشناسان و دانشمندان به دنبال معرفی تکنولوژی‌های جدیدی هستند که با این مسئله کمبود آب مقابله کنند. راهکارهایی که بیشتر براساس کاهش استفاده‌های آب استوار است. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند که نباید به سمت کاهش جمعیت پیش رفت و سیاست‌هایی را برای کاهش آن در نظر گرفت چرا که پیش بینی جمعیت در کشور باتوجه به منابع آّب امری نیست که به سادگی محقق شود و عوامل متعددی در این پیش بینی دخیل هستند. با این‌حال، با توجه به سطح باروری و سایر مولفه های جمعیتی، رشد جمعیت ایران در آینده اندک خواهد بود و بنابر این نباید برای تعدیل شرایط آب سیاستهای کنترل جمعیت اعمال کرد. تسهیل ازدواج و فرزندآوری زوجین که از حقوق اساسی مردم و وظیفه دولت و سیاستگذاران است را نباید به معنای افزایش جمعیت تلقی کرد.
