ایران،رود نیست!
در بسیاری از کشورهای جهان، اجرای پروژه‌های کلان با داشتن برنامه‌های توسعه محور و در راستای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی، امری عادی بوده است.
محسن تیزهوش/ کارشناس ارشد محیط زیست- در بسیاری از کشورهای جهان، اجرای پروژه‌های کلان با داشتن برنامه‌های توسعه محور و در راستای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی، امری عادی بوده است. پیگیری نتایج آن نیز به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته بسیار مهم و ضروری تلقی می‌شود. در همین راستا، ابر ایده‌هایی که توان اکولوژیک آن سرزمین‌ها را در نظر نگرفته و به شاخص‌های محیط‌زیستی و اقلیمی بی‌توجهی کرده و تنها به سودهای زودبازده و شتابزده بیندیشند، درپایان شاهد شکستی بسیار تلخ برای کشور و اقتصاد زیستی خود بوده و در تاریخ به درس عبرتی برای آیندگان تبدیل خواهند شد. موارد بسیاری از کشورهای در حال توسعه، مصداق بارز چنین رویکردهای نابخردانه‌ای است! یکی از آن ایده‌های بزرگ و به اصطلاح خلاقانه که برای نخستین بار طرح آن در دهه 30 خورشیدی مطرح و تا به امروز پیشنهاد آن روی میز سیاستمداران و اقتصاددانان نا آگاه در حوزه اقلیم باقی مانده، پروژه ایرانرود است؛طرح احداث کانال اتصال دریای خزر به خلیج فارس که از طریق کارشناسان مختلف بررسی و همچنان مخالفان و موافقان آن به نقطه اشتراکی نرسیده‌اند. این در حالی است که فارغ از هرگونه جانبداری یا سمت‌گیری های رایج در دنیای سیاست، اکولوژیست‌ها و اقلیم شناسان آگاه به شرایط حاکم بر محیط‌زیست منطقه به ویژه کشورمان ایران، حرف نهایی را در مورد این پروژه زده‌اند.
در قرن حاضر،تغییرات آب و هوایی، یکی از اصلی‌ترین مواردی است که در پژوهش‌های علوم محیط‌زیست و تحقیقات مرتبط با اقلیم مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و امروز به شهادت هزاران مقاله و گزارش معتبر علمی که از سوی دانشگاه ها، مراکز و سازمان های علمی منتشر شده است و بسیاری از آن‌ها امروز در دسترس عموم قرار دارند، نمی توان از کنار مخاطرات پیش روی کره زمین به سادگی گذشت.
تغییر اقلیم که منشا انسانی آن از راه‌های مختلف ثابت شده، می تواند روی چارچوب‌های اجتماعی،اقتصادی و سیاسی تاثیر گذاشته و به دلیل مالیات‌های بسیار سنگین، عامل ورشکستی زیستی و در نهایت به خطر افتادن نسل بشر و سایر زیستمندان زمین شود.
چالش تغییرات آب و هوایی، غیر قابل انکار است؛ این تنها یک شعار یا نکته انحرافی به جهت عقب نگه داشتن کشورهای در حال توسعه نبوده و نیست! امروز شرایط حاکم بر کره زمین به دلیل بالا رفتن متوسط دما، از بین رفتن تنوع زیستی و به خطر افتادن امنیت غذایی به ما اجازه هر گونه بهره‌برداری یا اجرای طرح‌های کلان را بدون در نظر گرفتن شرایط اکولوژیک نمی دهد.
در این میان، ایران نیز از اثرات تغییرات آب و‌هوایی بی نصیب نمانده و آثار مخرب این تنش را امروز می‌توانیم در نقاط مختلف کشور مشاهده کنیم.
متوسط دما و بارش50 سال اخیر، خود گویای هزاران نکته اقلیمی است! با در نظر گرفتن این نکته که ایران در کمربند خشک و بیابانی جهان قرار گرفته و کویرهای مرکزی آن، جزو خشک‌ترین مناطق دنیا به شمار می‌روند، نمی توان به راحتی پیکر یک کشور 80 میلیونی را به دست چنین طرحی داد.
از سوی دیگر متوسط بارندگی در ایران تنها ۲۴۳ میلی متر است که در مقیاس جهانی و نیازهای اکولوژیکی، ناچیز محسوب می شود و این در حالی است که دامنه خشکسالی با کمک تغییر اقلیم، شرایط آبی کشور را بحرانی و حتی امنیتی کرده است.
بدون شک هزینه اجرای طرح ایرانرود، میلیارد ها دلار خواهد شد و این در حالی است که امروز جوامع محلی ما نیازمند توجه بیشتر و اجرای طرح هایی هستند که به سمت اقتصاد بومی و سبز حرکت کرده و در یک کلام پاسخگوی مطالبات به حق آن‌ها باشیم.
در شرایطی که رودخانه‌های مهم و راهبردی ایران دچار آلودگی،بهره کشی و خشک شدن هستند، آیا اجرای طرحی همچون ایرانرود، خردمندانه است؟
پروژه ایرانرود در ادوار مختلف مدیریتی کشور مطرح و هر بار با هشدارهای دلسوزانه کارشناسان روبه‌رو شده است؛این طرح سبب بروز تغییرات آب و هوایی در مناطق و اکوسیستم های حساس و مهمی در البرز، فلات مرکزی و نواحی جنوبی شده و حیات بومیان این مناطق نیز از راه‌های مختلف آسیب جدی خواهد دید.
از سوی دیگر ایرانرود می تواند سبب دگرگونی ژنتیکی از طریق ورود گونه های مهاجم از خزر به خلیج‌فارس شده و این‌گونه تنوع زیستی ایران که در حال حاضر شرایط شکننده‌ای نیز دارد، به مخاطره جدی خواهد افتاد.
همان‌گونه که در ابتدای مطلب نیز اشاره شد، طرح‌های اینچنینی که همواره با هیاهوی بسیار از سوی سیاستمداران به بهانه کشتی رانی و انتقال راحت نفت و گاز مطرح می شوند، نتیجه ای جز آسیب شدید به اقلیم ایران در پی نداشته و در صورت اجرا، منهای هزینه‌های بسیار زیاد، در آینده مالیات اکولوژیکی سنگینی را نیز به مردم این سرزمین تحمیل خواهند کرد.
امروز می توانیم با هزینه‌های کمتر و با استفاده از جامعه علمی کشور به بهبود شرایط محیط زیست ایران کمک کنیم؛آیندگان این سرزمین، رودهای خروشان و زاینده را از ما طلب کرده و خواهان ایرانرود نیستند!
منبع:قانون
