آب پاکی سازمان برنامه و بودجه روی دست طرح تنفس

لیلا مرگن:

مجلس شورای اسلامی در جریان تصویب قانون برنامه ششم توسعه، به توقف بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال رای داد اما مصوب کرد سالانه ۸۰ میلیارد تومان برای تامین هزینه‌های این طرح شامل هزینه‌های حفاظت و اقدامات اجتناب ناپذیر به دستگاه مجری یعنی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور پرداخت شود. اما با وجود گذشت هفت ماه از تصویب برنامه ششم، نه تنها بخش کوچکی از این مبلغ به سازمان جنگل‌ها اختصاص یافته است بلکه مدیران سازمان برنامه و بودجه کشور اعلام کرده‌اند که حداکثر ۳۰ میلیارد تومان برای اجرای طرح تنفس در اختیار این سازمان قرار خواهد گرفت.

دیروز در دفتر معاونت امور جنگل واقع در چالوس نشستی با حضور کارشناسان سازمان جنگل‌ها، اساتید دانشکده‌های منابع طبیعی و کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست با هدف تبیین اصول و مبانی برنامه مدیریت جنگل‌های شمال در دوران گذار (برنامه‌های اجرایی طرح تنفس) برگزار شد.

در این نشست عباسعلی نوبخت، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: به‌عنوان یک سازمان متولی مدیریت جنگل، نمی‌خواهیم حتی برای مدت کوتاه، جنگل را بدون برنامه‌ریزی درست رها کنیم.

وی افزود: به این منظور پس از تصویب طرح تنفس جنگل و دستور وزیر جهاد کشاورزی درباره خاتمه قرارداد طرح‌‎های جنگلداری، یک قرارداد تیپ برای حفاظت و اقدامات اجتناب ناپذیر طراحی شد. قصد داشتیم با استفاده از این قرارداد تیپ، برای مجریانی که طرح‌های آنها پایان یافته یا به قراردادهای بهره‌برداری خود خاتمه داده‌اند، امکان ادامه فعالیت‌هایی نظیر مرمت جاده، حصارکشی و غیره (اقدامات اجتناب ناپذیر) فراهم شود.

نوبخت بیان کرد: منابع مالی اقدامات اجتناب ناپذیر و حفاظت جنگل توسط مجلس شورای اسلامی، ۸۰ میلیارد تومان تعیین شد. اما بعد ۱۷ درصد این اعتبار حذف شد و کل منابع اعتباری ما به ۶۴ میلیارد تومان رسید. تا کنون ۱۷ میلیارد تومان از ۶۴ میلیارد تومان به سازمان جنگل‌ها تخصیص داده شده است.

وی ادامه داد: برای دریافت بقیه رقم مربوط به طرح تنفس، به سازمان برنامه و بودجه مراجعه کردیم و در آنجا به ما اعلام شد که در خوشبینانه‌ترین حالت، کل اعتباراتی که به طرح تنفس تزریق می‌شود، ۳۰ میلیارد تومان خواهد بود.

معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها اضافه کرد: با توجه به سیاست‌هایی که توسط سازمان جنگل‌ها پیگیری می‌شود، تعدیل اعتبارات طرح تنفس، لطمه جدی به برنامه‌های این طرح وارد می‌کند. ما امیدوار بودیم که برای اجرای این طرح ۸۰ میلیارد تومان به سازمان جنگل‌ها اختصاص یابد و حتی رئیس سازمان نیز قول اختصاص این رقم را دریافت کرده بود.

به گفته وی، با توجه به تعدیل اعتبارات طرح تنفس از سوی دولت، به این نتیجه رسیدیم که با وزیر جهاد کشاورزی برای جمع‌آوری درختان شکسته و افتاده تجمعی و نه پراکنده در سطح جنگل‌های شمال، مکاتبه کنیم.

نوبخت گفت: با تلاش ادارات کل، شرکت‌های شفارود، نکا چوب، چوب و کاغذ و طرح دارابکلا متعلق به دانشکده منابع طبیعی ساری، فیلم و عکس درختان ریشه‌کن و بادافتاده‌ای که در اثر برف سال گذشته در جنگل ایجاد شده است را تهیه کردند. بر اساس برآوردها، ۵۰۰ هزار متر مکعب چوب در قالب درختان شکسته و بادافتاده تجمعی، در جنگل‌های شمال وجود دارد که اگر دولت اعتبارات طرح تنفس را تامین نکند، از طریق این درختان شکسته و افتاده می‌توانیم اعتبارات این طرح را تامین کنیم.

وی تاکید کرد: در گذشته جنگل‌های شمال توسط طرح‌های جنگلداری با تکیه بر درآمدهای حاصل از چوب مدیریت می‌شد. پس از تصویب قانون برنامه ششم و توقف بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال و ابلاغ دستور وزیر جهاد کشاورزی، دنبال این هستیم که یک برنامه جدید با رویکرد مدیریت اکوسیستمی و مدیریت پایدار جنگل برای این مناطق طراحی کنیم.

اعتبارات منابع طبیعی به عنوان بستر امنیت غذایی در نظر گرفته نمی‌شود

در ادامه این نشست، ناصر مقدسی رئیس شورایعالی جنگل و قائم مقام رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز به توافق با مجریان طرح‌های جنگلداری برای خاتمه طرح‌های جنگلداری اشاره کرد.

وی افزود: مجریان طرح‌های جنگلداری به جز چند طرح بزرگ توافق کردند که در صورت محاسبه ضرر و زیان آنها، طرح‌های خود را خاتمه دهند. قراردادهای طرح‌های جنگلداری تا سال ۱۴۰۲ ادامه دارد اما مجریان برای خاتمه زودتر طرح‌ها، مشکلی ندارند. ما هم اصرار داریم بلافاصله بعد از اتمام این طرح‌ها، با استفاده از قراردادهای تیپ حفاظتی، فضا را برای انجام فعالیت‌های اجتناب‌ناپذیر فراهم کنیم.

مقدسی عنوان کرد: برخی کارشناسان با برداشت درختان شکسته و بادافتاده در جنگل مخالف هستند زیرا معتقدند که در سایه برداشت درختان شکسته و افتاده، سایر درختان هم از جنگل خارج می‌شود. اما در حال حاضر به دلیل تصمیم سازمان برنامه و بودجه، اقتصاد طرح تنفس دچار اشکال شده است.

وی یادآور شد: کل مبلغ مورد نیاز برای انجام اقدمات اجتناب‌ناپذیر و حفاظت، ۲۸۹ میلیارد تومان تا سال ۱۴۰۲ است. اگر این بودجه به طرح تنفس تزریق نشود، دچار مشکل خواهیم شد.

رئیس شورایعالی جنگل گفت: ۱۵ هزار میلیارد تومان برای خرید گندم می‌دهیم اما اهمیت منابع طبیعی به عنوان بسترامنیت غذایی در نظر گرفته نمی‌شود. از صندوق ذخیره ارزی ۵۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان، برای اجرای روش‌های نوین آبیاری اختصاص می‌دهیم اما به جنگل توجهی نداریم.

وی تاکید کرد: ما علاوه بر اینکه برای جنگل‌های دارای طرح باید برنامه حفاظتی داشته باشیم، برای جنگل‌های تخریبی هم باید برنامه‌ریزی کنیم. زیرا از منظر تنوع زیستی دیگر جنگل تخریبی مفهومی ندارد.

به گفته مقدسی، توقف بهره‌برداری و عملیات پرورشی در جنگل برای یک زمان سه تا پنج ساله مشکلی از نظر پرورش و توالی جنگل ایجاد نخواهد کرد.

وی اضافه کرد: سازمان جنگل‌ها فعالیت‌های متنوعی را در دست انجام دارد. در جنوب خراسان با کمیساریای عالی پناهندگان روی افاغنه و پناهندگان و احیای مراتع کار می‌کنیم. در دریاچه ارومیه به شهادت ستاد احیای دریاچه ارومیه، خوب عمل کرده‌ایم و در بوشهر برای کنترل ریزگردها، در دمای ۵۰ درجه این شهر، کارشناسان منابع طبیعی زحمت می‌کشند.

مقدسی افزود: سازمان جنگل‌ها با کمبود نیرو مواجه است و ما به عنوان یک دستگاه حاکمیتی بر خلاف سایر دستگاه‌ها که به ازای بازنشستگی هر سه نفر یک نفر جایگزین می‌شود، قرار بود به ازای هر یک نفر بازنشسته یک نیروی جدید جذب کنیم، اما مجوز جذب این نیروها به ما داده نشد. به همین دلیل مجریان طرح‌های جنگلداری از نظر صلاحیت و تجربه دچار افت شدند. توان مالی شرکت‌ها و کیفیت تهیه طرح‌ها نیز دچار تنزل شد.

وی در پاسخ به برخی حاضران در جلسه که تصویب طرح تنفس را ناشی از فشار بیرونی و انفعال سازمان جنگل‌ها در این رابطه می‎دانستند، یادآور شد: ما قلبا با طرح تنفس مخالف نبودیم. در حال حاضر نیز در قراردادهای حفاظتی به دنبال اجرای همان طرح‌های قبلی منهای بهره‌برداری چوب هستیم تا به طرح‌های مدرن مدیریت پایدار جنگل برسیم. برای تدوین این طرح‌های مدرن سه سال زمان داریم.

رئیس شورای عالی جنگل تاکید کرد: چالش‌های جنگل‌های شمال در درون سیستم قابل حل نیست. در حال حاضر این اکوسیستم با مشکلات متعددی روبرو است. از رودخانه هراز سالانه ۱۱ میلیون تن شن و ماسه برداشت می‌شود. سالانه ۱۱ هزار تن ذغال‌سنگ از این جنگل‌ها استخراج می‌شود. معدن راه می‌خواهد و تخریب حاصل از استخراج معادن زیاد است. جزایر گرمی که در اثر فعالیت‌های انسانی مرتب در شمال ایجاد می‌شود، اثرات تخریبی روی جنگل خواهد داشت.

وی از خاتمه قرارداد طرح‌های جنگلداری در ۳۵۰ هزار هکتار از عرصه‌های جنگلی شمال خبرداد و افزود: برای عقد قرارداد تیپ با این طرح‌ها، با کمبود منابع مالی روبرو هستیم.

ناگزیریم درختان شکسته و افتاده را برداشت کنیم

محمدعلی معصومی مدیر کل دفتر جنگلداری و امور بهره‌برداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز در این نشست به تشریح وضعیت طرح‌های جنگلداری پرداخت.

وی تدوین نخستین طرح جنگلداری برای مدیریت جنگل‌های کشور را مربوط به سال ۳۸ اعلام کرد و افزود: در حال حاضر ۵۰ درصد عرصه‌های جنگلی کشور دارای طرح هستند و طی تقریبا ۶ دهه گذشته، این طرح‌ها فراز و نشیب‌های زیادی طی کرده و تجربیات خوبی در این زمینه کسب شده است.

معصومی در دفاع از توقف بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال گفت: بر اساس تجربیات خود می‌گویم که در شرایط موجود به این نتیجه رسیده بودم که شرایط توده‌های جنگلی با توجه به شیوه‌های جنگلشناسی اجرا شده در آنها، در ۷۰ درصد توده‌ها مناسب نبود. یعنی در بخش عمده جنگل امکان نشانه‌گذاری درخت و برداشت از توده جنگلی وجود نداشت.

وی تاکید کرد: مطمئن هستم اگر برداشت از جنگل را ادامه می‌دادیم، چند سال دیگر نشانه‌گذارها چکش را روی زمین می‌گذاشتند. شرایط جنگل به گونه‌ای بود که حتی بخش خصوصی نیز رقم برداشت خود را به حداقل ممکن رساند زیرا طبیعت به ما اجازه نمی‌داد که شیوه‌های مختلف جنگلشناسی را اعمال کنیم و برداشت انجام دهیم.

مدیر کل دفتر جنگلداری و امور بهره‌برداری سازمان جنگل‌ها گفت: با تصویب برنامه بهینه‌سازی، پایش، حفظ و توسعه جنگل‌های کشور در سال ۹۲، ملزم بودیم صرفا برداشت از درختان ریشه کن و شکسته افتاده را در جنگل انجام دهیم. طی یک سال موظف بودیم طرح جایگزین برای مدیریت جنگل معرفی کنیم.

وی افزود: بعد از مصوبه دولت تقریبا بیشتر نشانه‌گذارها به این قانون احترام گذاشتند و البته اندکی هم به آن توجهی نکردند. در سال ۹۵ وزیر جهاد کشاورزی یک بخشنامه ۱۰ ماده‌ای را به ما تکلیف کرد که باید طرح‌های جنگلداری متوقف شود.

معصومی گفت: در حال حاضر ۵۳ مجری طرح جنگلداری داریم. ۱۲ مجری، شرکت‌ها بزرگ و دانشگاه‌ها هستند. ۲۸ مجری، بخش خصوصی و ۱۳ مجری شرکت‌های تعاونی را شامل می‌شوند. ۱۱۰ فقره قرارداد در سطح ۹۵۰ هزار و ۳۱۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی شمال منعقد شده است.

وی ادامه داد: برخی عرصه‌های جنگلی در اختیار محیط زیست و بخش دیگری بدون طرح یا دارای طرح غیر فعال است.

به گفته مدیر کل دفتر جنگلداری و امور بهره‌برداری سازمان جنگل‌ها، برنامه اصلی این سازمان برای توقف برداشت تجاری از جنگل‌های شمال، اعمال این سیاست به صورت تدریجی در یک دوره پنج تا ۱۰ ساله بوده است. اما وزیر جهاد کشاورزی با این پیشنهاد موافقت نکرده است. برنامه‌های سازمان جنگل‌ها به صورت کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت تهیه شده بود.

وی افزود: در جلسه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی اعلام شد که اگر اعتبارات طرح تنفس تامین نشود، جنگل تخریب می‌شود. در آن جلسه باز هم وزیر تاکید کرد باید بدون پول، توقف بهره‌برداری انجام شود.

معصومی گفت: توقف بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال دستور مقام معظم رهبری است و ما موظف به اجرای آن هستیم. بر اساس ابلاغیه وزیر جهاد کشاورزی، باید ماهیانه ۱۰ قرارداد و تا پایان سال ۴۰ قرارداد مربوط به طرح‌‎های جنگلداری را خاتمه می‌دادیم.

وی اضافه کرد: با تصویب برنامه ششم توسعه در مجلس نیز جلسات متعددی با وزیر جهاد کشاورزی برگزار شد اما برنامه اعتباری مد نظر ما مورد تایید وزیر جهادکشاورزی قرار نگرفت.

مدیر کل دفتر جنگلداری و امور بهره‌برداری سازمان جنگل‌ها با اشاره به جلسه مشترک با حمیدرضا عدل رییس امور آب، کشاورزی و منابع طبیعی سازمان برنامه و بودجه گفت: در این جلسه اعلام شد که به تخصیص ۸۰ میلیارد تومان اعتبار طرح تنفس خوشبین نباشیم. وی اضافه کرد: بعد از این جلسه به وزیر جهاد کشاورزی نامه نوشتیم که باید اعتبارات تنفس را از طریق شکسته و افتاده تامین کنیم.

به گفته معصومی علاوه بر برنامه‌های حفاظتی که جایگزین طرح‌های جنگلداری می‌شود، سازمان جنگل‌ها برنامه‌های دراز مدت نیز در سطح حوضه آبریز به صورت نیمه تفضیلی و تفضیلی در قالب شرح خدمات تهیه کرده است. این برنامه به برخی دانشگاه‌ها برای انجام بقیه کار و تهیه دستورالعمل‌های اجرایی به منظور مدیریت پایدار جنگل، ارائه شده است.

منبع:ایانا