عدم شناخت سیستم، نداشتن حسابداری آب و صبر سه دلیل اصلی حل نشدن مشکلات آب
به اعتقاد مدرس دانشگاه امپریال کالج لندن، عدم شناخت سیستم، نداشتن حسابداری آب و صبر سه دلیل اصلی برای حل نشدن مشکلات آب در ایران هستند.
به گزارش خبرنگار ایانا، چهل و دومین نشست مرکز بررسی‌های استراتژیک کشور با عنوان "بحران آب تا تهدید امنیت ملی؛ روایت سرزمینی ورشکسته در تکاپو برای انکار واقعیت" با سخنرانی کاوه مدنی استاد امپریال کالج لندن، کارشناسان آب و فعالان محیط زیست برگزار شد.
مدنی در این نشست بیان کرد: ما درانکار واقعیت هستیم و دچار خود بزرگ بینی در حل مسئله آب هستیم. در کشوری هستیم که توزیع بارندگی از نظر جغرافیایی و مکانی مطلوبیت چندانی برای کشاورزی که ما دنبال آن هستیم، ندارد اما افتخار می‌کنیم که کشوری چهار فصل داریم.
وی افزود: درست است که هر زمان از سال گوشه‌ای از ایران شرایط مناسب برای سفر و کشت و کار دارد اما طبیعی است که این عمل توام با هزینه خواهد بود.
به گفته مدنی متوسط بارش در کشور ایران ۲۵۰ میلیمتر در سال است اما توزیع این بارش متفاوت بوده و ۷۰ درصد بارش‌ها در ۵۰ درصد مساحت کشور رخ می‌دهد. این نشان می‌دهد اگر تصمیم بگیریم در برخی مناطق کشاورزی یا زندگی کنیم، به نوعی باید آب مورد نیاز را تامین کنیم.
وی گفت: ما در فصل مورد نیاز بارندگی نداریم و ۷۵ درصد بارش‌ها در فصولی رخ می‌دهد که ما به آن نیازی نداریم. بنابراین ناگزیریم که تصمیم بگیریم آب را تنظیم کنیم.
مدرس امپریال کالج لندن، سدسازی را یکی از ابزارهای تنظیم آب دانست و افزود: ما در مناطق گرم و خشک از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌کنیم.
وی عنوان کردد: از نظر دمایی نیز وضعیت کشور ما متفاوت است. نیازهای گیاهان در نقاط مختلف کشور نیز متفاوت است. بنابراین برای کشت و کار در هر منطقه باید الگوی کشت متناسب با آن را تعریف کرد. یعنی ما اگر در هر نقطه کشور هر چیزی دلمان خواست کاشتیم، قطعا دچار مشکل می‌شویم.
مدنی اضافه کرد: ما برای تامین آب در ایران نیازمند ساخت یکسری سازه‌ها هستیم. در حال حاضر یک فضای منفی بر علیه سدسازی شکل گرفته است اما باید گفت که از هر تکنولوژی که بد استفاده شود، می‌تواند مخرب باشد.
وی ادامه داد: سال‌های طولانی بر مبنای عدد ۱۳۰ میلیارد متر مکعب حجم آب تجدیدپذیر برنامه‌ریزی کردیم. بعد این عدد به زیر ۱۰۰ میلیارد متر مکعب رسید و امروز صحبت از حدود ۷۰ میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر است. ما هنوز نمی‌‌دانیم در کشور چقدر آب داریم.
مدرس امپریال کالج لندن ادامه داد: همواره طرف‌های خارجی که به ایران می‌آیند به این نتیجه می‌رسند که ما سیستم خود را نمی‌شناسیم. متاسفانه ما هنوز حسابداری آب نداریم و صبوری لازم برای حل مشکل نیز در کشور وجود ندارد.
وی تخصیص آب در وزارت نیرو را یکی از پرچالش‌ترین کارها در این وزارتخانه دانست و افزود: همواره با تغییر مدیران سعی کرده‌ایم مشکلات آب را حل کنیم. اما برای حل مشکل، نیاز به صحبت کردن با مردم و متقاعد ساختن آنها داریم.
مدنی همچنین استفاده از شاخص فالکن مارک برای تعیین وضعیت بحران آب در ایران را نادرست دانست.
وی عنوان کرد: شاخص‌ها تنها نشان دهنده یک وضعیت هستند در حالی که برای حل مسایل باید فرآیندهایی که منجر به بروز مشکل شده است را شناخت.
متوسط آب ایران بیش از منطقه
به گفته مدرس امپریال کالج لندن، ایران از نظر وضعیت آب در منطقه شرایط مناسبی داشته و بعد از لبنان بیشترین آب منطقه خاورمیانه را دارد. دریافتی آب در ایران از متوسط منطقه بیشتر است اما در مقایسه با خیلی از کشورهای جهان آب کمتری داریم. بنابراین نمی‌توانیم کارهایی که یک کشور اروپایی یا یکی از ایالت‌های آمریکا انجام می‌دهد را در ایران انجام دهیم.
وی با اشاره به استانداردهای سختگیرانه آب شرب، از افت کیفیت منابع آب کشور به دلیل تکیه بیشتر بر منابع آب زیرزمینی خبرداد.
مدنی همچنین آبرسانی با تانکر در مناطق روستایی که چندان خشک نیست را ناشی از ضعف مدیریت در سیستم آب کشور اعلام کرد.
وی بر استفاده مجدد از آب و طراحی سیستم فاضلاب در کشور تاکید کرد و افزود: جامعه نیز پذیرفته است که از آب تلفیق شده با فاضلاب برای مصارف خود استفاده کند.
این کارشناس آب با اشاره به برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی عنوان کرد: آب سطحی حساب جاری ماست که اگر بخشی از آن را پس‌انداز کنیم برای آینده باقی می‌ماند. آب زیرزمینی همان حساب پس‌انداز ماست که بیش از حد از آن برداشت کردیم. طرح احیا و تعادل بخشی طرحی جدی است اما به دلایل متعدد به موفقیت نمی‌انجامد. نظام‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی قابلیت تنظیم کردن برداشت و نظارت بر منابع آب زیرزمینی را ندارند اما بحث افت سطح سفره‌های زیرزمینی بسیار جدی است.
به گفته مدنی بحث افت سطح سفره‌های زیرزمینی از دریاچه ارومیه به مراتب جدی‌تر است.
وی فضای آب کشور را پر از آمار غیر دقیق دانست و مطالب درج شده در روزنامه تایمز درباره خشک شدن ایران هفت هزار ساله طی ۲۰ سال را غیر علمی اعلام کرد.
مدرس امپریال کالج لندن همچنین ناسا را ناتوان در پیش‌بینی خشکسالی ۳۰ ساله برای ایران دانست و گفت: اگر ناسا چنین توانی داشت، خشکسالی‌های کالیفرنیا را پیش‌بینی می‌کرد.
وی تاکید کرد: وزارت نیرو باید درباره وضعیت تخصیص برای مردم توضیح بدهد.
مدنی افزود: سیستم‌های تلفیقی انسان و طبیعت به قدری پیچیده است که به راحتی نمی‌توان برای آن راه حل ارائه داد. یک پدیده پیچیده را با یک راه حل نمی‌توان حل کرد. ما مدیریت تلفیقی را فراموش می‌کنیم با یک راه حل می‌خواهیم مسایل را جلو ببریم.
وی اضافه کرد: ما بلد نیستیم خیلی مواقع راه حل عرضه کنیم. طرح نکاشت شاید خوب باشد. بازار آب دنبال نکاشت است اما چون به بسته کاملی فکر نکرده‌ایم یک مسئله خوب را خراب می‌کنیم و به نتیجه مطلوب نمی‌رسیم.
این کارشناس آب همچنین از امنیتی کردن مسئله آب در ایران انتقاد کرد و آن را عاملی دانست که سبب می‌شود فشارها و برچسب‌زنی‌ها به افراد افزایش یابد.
به اعتقاد مدرس امپریال کالج لندن تغییر ساختار وزارت نیرو و ادغام بخش آب با محیط زیست و کشاورزی مشکلی از ایران را حل نمی‌کند.
وی گفت: ما در سسیستم کارشناسی به روایت مشترک و درست از مشکل نرسیده‌ایم. با گفتمان داده و مطالعه می‌توان این روایت مشترک را ایجاد کرد. باید همه بپذیریم که در ایجاد مشکل نقش داشته‌ایم. حتی مردم هم در پیدایش این مشکل نقش داشته‌اند و باید سهم خود را در حل مشکل بپذیرند اما نباید امید مردم درباره تاثیرگذاریشان در حل مسئله آب را نباید از آنها گرفت.
مدنی تاکید کرد: در شرایطی که طی ۳۰ سال یک اکوسیستم آبی را نابود کرده‌ایم طی ۱۰ سال نمی‌توان آن را احیا کرد. حتی در برخی موارد اصلا امکان احیای یک اکوسیستم از دست می‌رود.
به اعتقاد این کارشناس آب ریشه مسایل آب ایران در خارج از حوزه آب قرار داشته و نمی‌توان به تنهایی توسط بخش آب آن را حل کرد.
وی ادامه داد: تا زمانی که متر مکعبی به تامین و توزیع و غیره آب فکر می‌کنیم به نتیجه نمی‌رسیم. باید بدانیم آب را برای چه می‌خواهیم. خیلی از مشکلات ما ممکن است با تنوع بخشی به اقتصاد؛ حل شود.
مدرس امپریال کالج لندن گفت: بخش کشاورزی ۲۰ درصد اشتغال کشور را تامین می‌‌کند، اگر برای کشاورزان اشتغال ایجاد نکنیم به شهر مهاجرت کرده و مشکلات امنیتی برای آنها ایجاد می‌شود. اگر برای کشاورزان شغل ایجاد کردیم، می‌توانیم از کاهش مصرف آب حرف بزنیم. وی بهبود معیشت کشاورزان را عاملی برای بهبود مصرف معرفی کرد.
به اعتقاد مدنی باید بپذیریم که در بخش آب ورشکسته شده‌ایم تا بتوانیم تغییر لازم در سیستم مدیریتی خود را ایجاد کنیم.
وی همچنین جنبش میانرودان را عاملی برای معرفی یک دشمن بیرونی در بخش آب معرفی کرد که تقصیرها را به گردن ترکیه می‌اندازد. در حالی که ما در ایران آب زاب را منتقل می‌کنیم و بعد به ترکیه فحش می‌دهیم.
مدرس امپریال کالج لندن افزود: ما در کوتاه مدت نمی‌توانیم ترکیه را وادار به تغییر رفتار کنیم.
فقط پنج سال برای حل مشکل تامین آب شرب کلانشهرها وقت داریم
هدایت فهمی معاون دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو در واکنش به ارائه چهار راه حل برای مسایل آب ایران توسط کاوه مدنی بیان کرد: بحث آب بسیار پیچیده است و بسنده کردن به چهار راه حل مختصر کم توجهی به آب بوده است.
وی با اشاره به وجود حکمرانی ناپایدار در تمام عرصه‌های کشور، بر تجدیدنظر در سیاست‌های آبخیزداری کشور و توجه به مدیریت تلفیقی حوضه آبریز تاکید کرد.
فهمی افزود: درباره برداشت از منابع آب زیرزمینی کارشناسان دو سال بعد از تصویب قانون ملی شدن آب‌ها که در سال ۴۷ تصویب شد، نسبت به کاهش سطح منابع آب زیرزمینی تا سه دهه آینده هشدار داده بودند.
وی ادامه داد: این کارشناسان راه حل مشکل را نیز ایجاد چاه توسط دولت در هر ۱۰۰ هکتار و تحویل آب با لوله به کشاورزان معرفی کرده‌اند اما نظر کارشناسی آنها با مخالفت مجموعه برنامه و بودجه وقت مواجه می‌شود.
معاون دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفا تاکید کرد: دراز کردن انگشت اتهام به سمت وزارتخانه‌ای خاص مشکل را حل نمی‌کند. فروکاستن ابعاد مسئله نیز مشکلات را حل نخواهد کرد.
وی گفت: فرصت ما در بخش آب تمام شده است. زنگ نهایی به صدا درآمده است و پنج سال دیگر امکان تامین آب کلانشهرها را نخواهیم داشت.
منبع:ایانا
