دیپلماسی اکولوژیک!
پنجشنبه, ۱ تیر ۱۳۹۶، ۰۸:۲۷ ق.ظ
محسن تیزهوش*: در جهان امروز که تنش‌های گوناگون قومی، مذهبی و سیاسی در قالب فعالیت‌های مخربِ انسانی شکل گرفته و خشونت در تمامی نقاط جهان تشدید شده، لزوم استفاده از ابزاری همچون گفتمان دیپلماتیک با رویکرد ایجاد صلح و توسعه پایدار بیش از گذشته به چشم می‌آید.
این درحالی است که با بالارفتن خشونت جهانی تمامی ارکان یک جامعه آرام به زیر سؤال رفته و نخستین سرمایه سبزی که ما انسان‌ها آن را قربانی سیاست‌های غلط خویش کرده‌ایم، محیط‌زیست است. به دیگر سخن، موضوع گفتمان توسعه‌محور در قالب روابط دیپلماتیک با رویکردِ توجه به مسائل راهبردی در ساختارِ اکوسیستم‌های آبی و خاکی بیش از گذشته جای خود را در بین سیاستمداران، اقتصاددانان و فعالین اجتماعی باز کرده و هنوز هم می‌توان به اتفاقات مثبت و تأثیرگذار در روند صلح و توسعه امیدوار بود.
آنچه امروز بیش‌ازپیش بدان توجه شده و مورد اهمیت جوامع بین‌الملل قرار گرفته، موضوع حفاظت از سرمایه‌های طبیعی کره زمین و مخاطراتی است که پیرامونِ چرخه حیات را فرا گرفته که با یک راهبرد صحیح و خردمندانه می‌توانیم تا بخش زیادی از مشکلات را تحت کنترل خویش درآوریم. این درحالی است که امروز می‌توان از چالش‌های انسان‌ساختِ محیط‌زیستی از خشک‌شدن اکوسیستم‌های آبی تا ازبین‌رفتن تنوع زیستی و همچنین بحران‌های اقلیمی یاد کرد.
بحران‌هایی که در همین لحظه نیز با سرعتی فزاینده به سمت مصرف اندوخته‌های بی‌نظیر زمین رفته و در این راه بدون شک این خود ما انسان‌ها هستیم که با خودخواهی‌های افسارگسیخته راه برگشت و پایداری را سخت و سخت‌تر می‌کنیم. هرچند با تدوام چنین رویکردی به انقراض نسل انسان نزدیک می‌شویم اما هنوز فرصت برای برخی اقدامات مشترک در بین ملل متحد و خواهان تحول و زیستن در یک محیط‌زیست آرام و کم‌تنش وجود دارد!
در این بین، موضوع تغییرات آب‌وهوایی به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های روز جهان تبدیل شده تا در کنار اقدامات تروریستی و افراط‌گرایی‌های رایج، به‌عنوان یکی اصلی‌ترین مواردی باشد که به‌صورت مستقیم حقوق بشر را زیر سؤال برده است. هنگامی که نمی‌توان به‌راحتی در غرب ایران به‌واسطه گردوغبار حاصل از کانون‌های داخلی و خارجی نفس کشید یا در شهرهای بزرگ صنعتی انواع بیماری‌های خطرناک در کمین سلامتی شهروندان هستند، آیا می‌توان عملکرد خنثی داشت؟
از‌سوی‌دیگر، در بسیاری از کشورهای بزرگ صنعتی نیز همچون هند و چین مشکلات آلودگی‌های محیط‌زیست چالش روز است؛ از‌همین‌رو اهمیت برگزاری نشست‌های جهانی که نمونه آشکار دیپلماسی اکولوژیک بوده و تمامی کشورهای صنعتی و... را به اجرای یک برنامه جامع مشترک دعوت و ملزم کرده، بیش‌ازپیش نمایان می‌کند. سال 2015 میلادی در شهر پاریس توافقنامه اقلیمی به امضای کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه رسید که نشان داد تا چه میزان اهمیت مشارکت همگانی جهانیان به جهت کنترل آلاینده‌های خطرناک و همچنین پایین‌آوردن سطح دمای زمین تا دو درجه سلسیوس مهم و حیاتی است.
در این بین، اقدام نابخردانه و ضد علمی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا به جهت خروج این کشور از توافقنامه اقلیمی پاریس عزم سایر کشورهای بزرگ و صنعتی جهان را برای پیشبرد اهداف اکولوژیک محکم‌تر از گذشته کرده و اینک انتظار می‌رود در دنیای سیاست و اقتصاد جایگاه اهداف بلندمدت توسعه پایدار عمیق‌تر و راهبردهای اجرایی با سرعت بیشتری به انجام برسد.
هر چند در این بین برخی از دانشمندان به‌دلیل شرایط زیستی و آلودگی‌های انسان‌ساخت و ازبین‌رفتن بسیاری از اندوخته‌های ژنتیکی زمین به فکر یافتن خانه‌ای جدید برای بشر هستند اما به‌راحتی نمی‌توان از کنار این نکته عبور کرد که چنین اقداماتی نه‌تنها هزینه‌های بسیار فراوانی در پی خواهد داشت بلکه در حقیقت منحرف‌کردن ذهن جوامع بین‌الملل از راه درست دیپلماسی اکولوژیک است!
اینک ما در ایران می‌توانیم از همین طریق با کشورهای همسایه وارد مذاکره شده و در قالب برجام محیط‌زیستی به نتایج نسبتا مثبتی نیز دست یابیم. امروز موضوع سدسازی برخی از کشورهای تأثیرگذار در اقلیم ایران و همچنین وجود کانون‌های تولید گردوغبار به‌دلیل ازبین‌رفتن پوشش جنگلی و مرتعی و همچنین خشک‌شدن اکوسیستم‌های آبی به دلایل مختلف ازجمله مواردی است که می‌توانیم نه به‌عنوان یک خواست ملی بلکه به‌عنوان یک توافق کاملا انسانی از طریق دیپلماسی اکولوژیک پیگیری کرده و با سایر کشورها بر سر استفاده درست از منابع به راه‌حل مشترک نیز برسیم.
در نهایت همان‌طور که گفته شد، بالابردن سطح گفتمان‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی اهمیت بسیار فراوانی برای محیط‌زیست ایران داشته و دارد که می‌توان با یک اراده جدی و برنامه دقیق و راهبردی در قالب برگزاری نشست‌های منطقه‌ای و جهانی در تهران به اهداف صلح و توسعه با نگاه بهره‌برداری‌های پایدار رسید.
* کارشناس ارشد محیط‌زیست
روزنامه وقایع اتفاقیه
