زباله گردی در شمال

 

 گرچه زباله‌ها همه جای ایران به وفور یافت می‌شوند اما در شهرهای شمالی این زباله‌ها به بخشی از طبیعت بدل شده‌اند. معضلی که دولت سعی در حل آن دارد.

اگر امکان وجود فرازمینی‌ها را در نظر نگیریم، تولید انحصاری زباله در جهان در دستان انسان است، چه در زمین و چه در فضا. گرچه این موجودات بی‌توجه به وضعیت آینده زمین علاقه خاصی به تولید فزاینده‌ آن دارند اما دوست ندارند که چهره نازیبای آن را در اطراف خود ببیند از آن رو است که سعی می‌کنند هر جا که دورتر از محل اسکان همیشگی آنها باشد این زباله‌ها را رها کنند و به آن فکر نکنند که موجودات زنده دیگر در محاصره این زباله‌ها چه می‌شوند. البته زمان زیادی نمی‌گذرد که همین زباله‌های رها شده در طبیعت زندگی خود انسان‌ها را با چالش و بحران روبه‌رو می‌کنند. همان طور که زمین‌ها و مراتع سرسبز شمال ایران با بحران زیست محیطی ناشی از رهاسازی زباله‌ها روبه‌رو شده و تعطیلات نوروزی بر شدت این بحران نیز افزوده است تا به آنجا که طبق گفته‌های فرهاد عسکری، مدیرکل دفتر امور شهری و شوراهای اسلامی استانداری مازندران تولید زباله در این استان دو برابر شده و تولید آن از سه هزار تن در روز به 6 هزار تن افزایش یافته است. اتفاقی که به دنبال آن حجم فعالیت نیروهای 58 شهرداری استان نیز چند برابر شده، فکر ساخت 2 کارخانه زباله سوز در ساری و نوشهر قوت گرفته و قرار است تا پایان سال 96 پروژه زباله سوز 450 تنی ساری تکمیل شود و به بهره برداری برسد.

نگاهی به آمار و پیامدهای ریختن زباله‌ها

آمار تولید زباله در ایران بسیار هولناک است. طبق بررسی‌های انجام شده، سرانه تولید پسماند در کشورهای توسعه یافته 250 تا 500 گرم است، به تعبیری در بدبینانه ترین حالت، هر فرد در طول یک ماه از زندگی خود، 8 تا 15 کیلوگرم زباله تولید می‌کند. اما این آمار در کلانشهری همچون تهران چقدر است؟ براساس آمار ارائه شده میزان تولید زباله در تهران بالغ بر 850 تا 900 گرم در روز است و این رقم به معادل قریب به 27 کیلو گرم در ماه می رسد. آماری که تولید زباله در تهران را دو برابر میانگین جهانی کرده است. اما در میان این 27 کیلوگرم زباله‌ای که تنها تهرانی‌ها در ماه تولید می‌کنند یک نوع زباله بیشترین خطرات و پیامدهای زیست محیطی را برای طبیعت ایران دارند؛ «زباله‌های پلاستیکی». طبق آمار در هر دقیقه در ایران، حدود پنج تن زباله پلاستیکی دور ریخته می‌شود که این مواد 250 الی 500 سال در محیط زیست می‌مانند و تجزیه نمی‌شوند. از همین رو است که ایران به یکی از پنج کشور اصلی در زمینه مصرف مواد پلاستیکی تبدیل شده است. کیسه‌های پلاستیکی که با باد جابه‌جا شده و وارد رودخانه‌ها و کانال‌های آب می‌شوند و درصورت ورود به محیط زیست دریایی، وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی به واسطه این زباله‌ها می‌میرند.

اما آمارها در ایران هشدارهای دیگری نیز می‌دهند. ایران طبق آمار سردمدار تولید زباله‌های آبی و پروتئینی در دنیا است و این ناشی از نبود الگوی مصرف مناسب و عدم پرهیز از اسراف گرایی است که پیش از هر گونه تلاش برای کاهش آن جامعه ایران نیازمند فرهنگ سازی الگوی مناسب مصرف و راه‌های کاهش زباله‌ها و جمع‌آوری، دفن و بازیافت آن‌ها به وسیله تبلیغات اصولی به شهروندان است.

در سال‌های اخیر اما افزایش رغبت مردم به خرید و تعویض گوشی‌های تلفن همراه سبب شده که ایران با مشکل جدیدی برای امحای پسماندهای الکترونیکی روبه‌رو‌ شود. به گفته معصومه ابتکار از امسال سالی ۱۰ میلیون در ایران موبایل کهنه وجود دارد که دور ریز هستند و دنیا نیز هر ساله با یک یا دو میلیارد موبایل پسماندی مواجه خواهد شد. موبایل‌هایی که بشر برای ساختشان یک سوم از ذخایر کانی جهان را در دوره ۲۰ سال اخیر برداشت کرده است و اگر این روند ادامه پیدا کند استفاده از این ذخایر در دوره بعد دوبرابر خواهد شد و به زودی بشر کل کانی‌های جهان را برداشت می‌کند و اگر بازیافت اتفاق نیفتد و کانی‌ها به طبیعت باز نگردند بشر از ذخایر ارزشمندش بی نسیب خواهد شد.

حل مشکل پسماند شهرستان‌های گردشگرپذیر در دستور کار دولت ایام تعطیل در تمام دنیا فرصتی برای رونق گردشگری است. رونقی که سبب افزایش تولید زباله می‌شود. زباله‌هایی که سبب تخریب چهره شهرهای گردشگر پذیر است. شهرهایی مثل شهرهای شمالی ایران که بسیاری فکر می‌کنند تخلیه زباله‌ها در مراتع و زمین‌های بکر و رودخانه‌ها روش مناسبی برای امحای انبوه زباله‌ها است. موضوعی که سبب شده تا معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره انباشت زباله در رودخانه‌های استان گیلان تدبیری بیندیشد و حل مشکل پسماند شهرستان‌های گردشگرپذیر را در دستور کار دولت قرار دهد. او در مورد انباشت زباله در رودخانه‌های استان گیلان گفته است: دولت در بحث مرتبط با پسماند و حمایت لازم از طرح مدیریت پسماند مصوبه‌هایی داشته است. وی با اشاره به اینکه مصوبات این سازمان در چارت کاملی آورده شده افزوده است: در این چارت برای کمک به مدیریت پسماند حمایت‌ها و تسهیلات و سیاست‌هایی که در واقع کمک به مدیریت پسماند است، گنجانده شده است.

رئیس سازمان محیط زیست کشور ادامه داده: به فن آوری‌های نوین و رویکردهای جدید که در حمایت از پسماند طراحی شده باشند توجه ویژه خواهد شد و از آنها حمایت می شود. وی افزوده: پسماند از منظر سازمان محیط زیست در زمره فن آوری های اقتصادی و علمی دیده شده است.
ابتکار بازیافت را عنصر مهم در اقتصاد کشورها خواند و گفته است: امروزه بر پسماند مدیریت کامل می شود و با اجرای آموزش در پسماند و تفکیک از مبداء می توان به استفاده مجدد از پلاستیک و کاغذ دست یافت. ابتکار تبدیل پسماند آلی به کمپوست و استفاده مجدد به عنوان کود و خاک از آن را به عنوان یکی از مهمترین راهکارها خواند و گفت: با مدیریت پسماند و حل مشکلات این حوزه می‌توان ایجاد اشتغال کرد، زیرا پسماند جنبه اقتصادی و اجتماعی و محیط زیستی دارد.

ابتکار به استان‌های شمالی اشاره کرده و گفته است: در این استان‌ها شوراها و شهرداران باید دقت بیشتری کرده و نباید اعتبارات را در جایی دیگر توزیع و وقتی به پسماند می رسند، بگویند اعتبار نداریم. وی به حمایت دولت به ویژه در استانهای شمالی اشاره کرده و افزوده است: ما در دولت به صورت خاص به گیلان و مازندران توجه ویژه‌ای داریم .رئیس سازمان محیط زیست کشور تاکید کرده است: شهرداران و شوراها پسماند را در اولویت ببینند و برنامه منسجم داشته باشند زیرا تهدید و آسیب های پسماند بر سواحل دریای خزر و جنگلها و محیط شهری و رودخانه ها و منابع طبیعی بر کسی پوشیده نیست.

وی به تلاش مضاعف در جهت کاهش تولید پسماند در استان تاکید کرده و گفته است: باید تولید زباله را به حداقل برسانیم و سامان دهی کنیم، زیرا استان گیلان گردشگری و گردشگر پذیر است و اگر ما و شما دقت نکنیم در آینده منابعی برای بهره برداری های گردشگری نخواهیم داشت. معصومه ابتکار مناطقی همچون ماسوله و قلعه رودخان از زیباترین مناطق گیلان دانست و گفته است: این مناطق دارای بیشترین حضور گردشگر و مسافر هستند و برای حل معضل پسماند ناشی از فعالیتهای گردشگری این مناطق راهکار وجود دارد چون مسافر پذیر هستند بنابراین شوراها اختیار دارند عوارض وصول کنند و گردشگران باید عوارض بپردازند تا هزینه ها،صرف مدیریت پسماند و جمع آوری آن شود. رئیس سازمان محیط زیست کشور گفته است: هزینه‌های مربوط به هر فعالیت باید در خود آن فعالیت دیده شود و شوراها اختیار قطعی دارند تا عوارض لازم برای مدیریت گردشگری کسب کنند. وی افزوده: ما تمام تلاش خود را خواهیم کرد تا این طرح ها را در سطح ملی حمایت کنیم و پیگیر حل موضوع پسماند در شهرستانهای گردشگرپذیری همچون فومن هستیم. حال گرچه معصومه ابتکار قول تخلیه رودخانه‌های چندین شهرستان گردشگر پذیر از جمله فومن، قلعه رودخان و ماسوله را داده است اما باید دید که این قول تا چه اندازه در سال جدید محقق خواهد شد.

سلامت نیوز