مساحت جنگل‌های شمال ۳۸۹ هزار هکتار آب رفت
لیلا مرگن:
سازمان جنگل‌ها سطح جنگل‌های شمال ایران را دو میلیون و ۴۰ هزار هکتار اعلام کرده‌است. این در حالی است که بررسی‌های مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور بر اساس داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد، سطح جنگل‌های با تاج پوشش بیش از پنج درصد ایران یک میلیون و ۶۵۰ هزار و ۶۸۶ هکتار است. به این ترتیب بین آمارهای اعلام شده از سوی بخش تحقیقات و اجرا اختلاف ۳۸۹ هزار هکتاری وجود دارد و سطح جنگل‌های شمال ایران نزدیک به ۴۰۰ هزار هکتار کمتر از اعدادی است که تا کنون به آن استناد می‌شده است.
امروز خسرو میرآخورلو مجری "پروژه ملی پهنه‌بندی محدوده جنگل‌های هیرکانی با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای" نتایج این طرح را در سالن اجتماعات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع ارائه کرد.
به گفته این عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع سطح جنگل‌های هیرکانی بر اساس داده‌های ماهواره‌ای یک میلیون و ۶۵۰ هزار و ۶۸۶ هزار هکتار تعیین شده است.
این مطالعه به سفارش سازمان حفاظت محیط زیست با هدف تعیین دقیق سطح جنگل‌های هیرکانی انجام شده و جزء پروژه‌های خاص مؤسسه تحقیقات بوده است. سازمان حفاظت محیط زیست از آنجا که درباره سطح جنگل‌های هیرکانی همواره آمارهای متنوعی از سوی مسئولان اعلام شده بود، سفارش اجرای این پروژه را به مؤسسه داده است. میرآخورلو نیز درباره این آمارهای متنوع گفت: فائو در سال ۶۰، سطح جنگل‌های با تاج پوشش بیش از پنج درصد را ۱,۸ میلیون هکتار اعلام کرده است. در سال ۹۴ نیز سازمان جنگل‌ها آمار دو میلیون و ۴۰ هزار هکتاری را برای سطح جنگل‌های شمال ارائه کرده است.
وی ادامه می‌دهد: در این مطالعه محدوده‌های با پوشش درختی کوچک با ارتفاع بیش از پنج متر و تاج پوشش بیش از پنج درصد به عنوان اراضی جنگلی به حساب آمده و مرز جنگل از غیر جنگل با استفاده از این تعاریف، تعیین شده است.
بررسی روند تغییرات جنگل‌های هیرکانی با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای
به گفته میرآخورلو پروژه پهنه‌بندی جنگل‌های هیرکانی از سال ۹۳ کار خود را آغاز کرده است و از اطلاعات ماهواره "لندست هشت" برای تهیه نقشه‌ها استفاده شده است.
وی اضافه کرد: با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای می‌توان نقشه موضوعی از جنگل‌های هیرکانی را دائما و پیوسته استخراج کنیم و در برنامه‌ریزی از آن استفاده کنیم. با استفاده از این داده‌ها، می‌توانیم به جای در هر دهه یک نقشه تولید کنیم، سالانه یا حتی در هر ماه، نقشه پهنه‌بندی جنگل را به روز کنیم.
این عضو هیأت علمی مؤسسه گفت: هدف از اجرای این پروژه، تعیین محدوده پراکنش جنگل‌های هیرکانی در دامنه رشته کوه البرز بوده و می‌خواستیم بدانیم وضعیت پراکنش جنگل و مناطق مسکونی و باغ‌ها چگونه است.
وی اضافه می‌کند: در این مطالعه از تصاویر ماهواره‌ای سال ۲۰۱۵ استفاده شده تا ببینیم وضعیت جنگل‌های هیرکانی در تابستان سال ۹۴ در سه طبقه انبوهی چگونه است.
به گفته میرآخورلو با استفاده از اطلاعات به دست آمده در این طرح و رصدهای آینده، می‌توان روند تغییرات جنگل‌های هیرکانی را مشخص کرد.
وی با اشاره به اینکه روش‌های متفاوت و متنوعی برای طبقه‌بندی تصاویر ماهواره‌ای در مطالعات و تحقیقات سراسر دنیا وجود دارد، استفاده از یک نسخه واحد برای تهیه نقشه در جنگل‌های شمال را غیر ممکن دانست زیرا این منطقه دارای تنوع اکولوژیکی زیادی بوده و بازتاب‌هایی که عوارض طبیعی برای سنجنده‌ها ارسال می‌کنند، بسیار متفاوت است.
این عضو هیأت علمی مؤسسه افزود: ما در این مطالعه از روش طبقه‌بندی نظارت شده استفاه کردیم. سه منطقه تالش، نور و کردکوی با شرایط اکولوژیکی مختلف را به عنوان سه نقطه پایلوت برای تهیه نقشه انتخاب کردیم تا الگوریتم مناسب برای تهیه نقشه نهایی استخراج شود. با مطالعه این مناطق پایلوت، "الگوریتم ماشین بردار پشتیبان" به عنوان بهترین گزینه برای طبقه‌بندی جنگل‌های شمال انتخاب شد.
به گفته وی بعد از انتخاب بهترین الگوریتم، طبقه‌بندی اولیه جنگل‌ها آغاز شد و در مناطقی که امکان خطای بیشتری وجود داشت، با داده‌های میدانی و جنگل گردشی، اصلاحات روی نقشه تهیه شده، انجام شد.
میرآخورلو بیان کرد: برای تطبیق نقشه نهایی با داده‌های زمینی، روش نمونه‌برداری مرحله‌ای که در کتاب بیومتری دکتر زبیری پیشنهاد شده را به کار گرفتیم. بر اساس این روش با استفاده از نقشه یک پنجاه هزارم، کل منطقه مورد مطالعه که ۶ میلیون هکتار وسعت داشت را به بلوک‌های مساوی تقسیم کرده و در سه استان گیلان، مازندران و گلستان در مجموع یک هزار و ۱۱۰ نمونه برداشت شد.
گلستان دارای بیشترین جنگل تنک
به گفته این عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع بیشترین تخریب جنگل‌ها در پایین دست و مجاور اراضی کشاورزی جلگه‌ای و بالادست در نزدیکی مراتع رخ داده است.
وی افزود: در استان گیلان یک میلیون و ۲۳۶ هزار و ۶۱۷ هکتار عرصه مورد مطالعه قرار گرفت که ۲۱۱ هزار و ۹۵۳ هکتار آن اراضی جنگلی انبوه، ۲۰۷ هزار و ۱۷۶ هکتار اراضی جنگلی نیمه انبوه و ۷۹ هزار و ۸۴۴ هکتار اراضی جنگلی تنک بود. به این ترتیب ۱۶ درصد کل محدوده جنگلی گیلان از جنگل تنک با تاج پوشش پنج تا ۲۵ درصد، ۴۱,۵ درصد جنگل نیمه انبوه با تاج پوشش ۲۵ تا ۵۰ درصد و ۴۲.۵ درصد نیز جنگل انبوه با تاج پوشش بیش از ۵۰ درصد پوشیده شده بود.
میرآخورلو اضافه کرد: در استان مازندران نیز ۳۸۱ هزار و ۲۱ هکتار جنگل انبوه، ۲۹۲ هزار و ۴۱۶ هکتار جنگل نیمه انبوه و ۱۳۶ هزار و ۵۵۵ هکتار جنگل تنک وجود داشت. به این ترتیب ۱۷ درصد جنگل‌های مازندران تنک، ۳۶ درصد نیمه انبوه و ۴۷ درصد انبوه بود.
وی گفت: در استان گلستان ۱۴۶ هزار و ۷۵۳ هکتار جنگل انبوه، ۱۰۳ هزار و ۴۰۵ هکتار نیمه انبوه و ۹۱ هزار و ۴۶۳ هکتار جنگل تنک وجود داشت. به این ترتیب ۲۷ درصد جنگل‌های این استان تنک، ۳۰ درصد نیمه انبوه و ۴۳ درصد انبوه بود. به این ترتیب استان گلستان بیشترین جنگل تنک را در بین سه استان شمالی داراست.
داده‌های مطالعات این عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع نشان داد: ۱۹ درصد جنگل‌های نوار شمالی کشور تنک، ۳۶ درصد نیمه انبوه و ۴۵ درصد آن انبوه است. بنابراین سطح جنگل‌های انبوه شمال کشور ۷۳۹ هزار و ۸۲۷ هکتار، جنگل‌های نیمه انبوه ۶۰۲ هزار و ۹۹۷ هکتار و جنگل تنک ۳۰۷ هزار و ۸۶۲ هکتار است.
وی اضافه کرد: به این ترتیب سطح جنگل‌های با تاج پوشش بیش از پنج درصد، یک میلیون و ۶۵۰ هزار و ۶۸۶ هزار هکتار خواهد بود.
به گفته میرآخورلو احتمال اینکه باغات با جنگل انبوه در تصاویر ماهواره‌ای تداخل پیدا کنند وجود ندارد زیرا تراکم باغات به گونه‌ای است که فقط احتمال تداخل آن با جنگل‌های نیمه انبوه در تصاویر ماهواره‌ای وجود دارد.
وی عنوان کرد: کارفرمای پروژه یعنی سازمان محیط زیست، برخی نقاط را به صورت تصادفی انتخاب کرده و داده‌های زمینی و نقشه‌های تولید شده توسط مؤسسه را با هم مقایسه کرده است و صحت این نقشه‌ها را تایید کرده است.
این عضو هیأت علمی مؤسسه پیشنهاد کرد: مشابه این طرح برای پهنه‌بندی سایر عرصه‌های جنگلی ایران شامل جنگل‌های زاگرس، ایران و تورانی و خلیج و عمانی نیز انجام شود. همچنین با توجه به احتمال تداخل باغات با جنگل‌های تنک بالادست و پایین دست با باغ‌ها و مناطق مسکونی، بخش اجرا برنامه‌های خود را در این دو قسمت متمرکز کند.
وی اضافه کرد: با توجه به تصویب طرح پایش جنگل‌های کشور (معروف به تنفس) در سال ۹۲ توسط هیأت وزیران و تصویب این طرح در مجلس، طرح پایش جنگل‌ها با اندازه‌گیری پارامترهای کمی و به کمک داده‌های ماهواره‌ای انجام شود تا بتوان برای مدیریت این اکوسیستم طبیعی تصمیم‌گیری کرد.
میرآخورلو با تکیه بر تصاویر ماهواره‌ای از ایجاد گسستگی در بخش‌هایی از جنگل‌های شمال خبر داد و این روند را بسیار نگران کننده توصیف کرد.
نیازمند صحت سنجی هستیم
در این برنامه، مصطفی جعفری مشاور رئیس مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع با اشاره به تفاوت آماری موجود بین اعداد اعلام شده از سوی بخش تحقیق و اجرا درباره سطح جنگل‌های شمال، تاکید کرد: نیازمند روش‌های صحت سنجی هستیم تا تفاوت‌های آماری حل شود.
وی افزود: باید پروژه‌ای مشترک بین بخش اجرا و تحقیق تعریف شود تا نقاطی که محل اختلاف است، با مشارکت کارشناسان دو بخش بررسی شود.
جعفری گفت: اختلاف آماری درباره سطح جنگل‌های شمال عدد بزرگی است و باید برای رسیدن به یک عدد نهایی درباره سطح این اکوسیستم طبیعی، به نقطه مشترک برسیم.
احمد رحمانی رئیس بخش تحقیقات جنگل مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نیز در پاسخ به مباحث مطرح شده درباره کارکردهای پروژه‌ای ارائه شده در اجرای طرح تنفس، یادآور شد: مسئله پایش جنگل‌ها جزء مباحثی است که برای بخش تحقیقات بسیار مهم بوده و در این رابطه برنامه‌های مختلفی تدوین و نظرات خود را به بخش اجرا ارائه کرده‌ایم.
وی بیان کرد: برای پایش کیفی زادآوری، تنوع زیستی، خاک و غیره برنامه‌ریزی لازم انجام شده و اولین پروژه خود در این رابطه را تدوین کرده‌ایم. امیدواریم که به این مسئله با دید ملی توجه شود تا به برنامه‌ریزی ما در آینده کمک کند./
منبع:ایانا
