زغال بلوط‌های جوان، تامین کننده سودهای کلان
جنگل کم مخل آسایش دارد که اکنون خبر می‌رسد ایجاد کوره‌های زغال در منطقه زاگرس بیداد می‌کند و برخی افراد درختان جوان بلوط را قطع کرده و آن را تبدیل به زغال می‌کنند. اطلاعات بدست آمده نشان می‌دهد بخش بسیار کمی از این افراد انسان‌های نیازمندند اما بخش قابل توجهی نیز جزو افراد آزمند و زیاده خواه هستند که هم قانون مجازات را بلدند و هم اینکه این وادی را به میدان تجارت و به جیب زدن سودهای کلان خود تبدیل کرده‌اند
اوایل هفته، دست‌اندر کاران و فرماندهان یگان حفاظت منابع طبیعی استان‌های کهگیلویه و بویر احمد، چهارمحال و بختیاری، اصفهان و خوزستان که در حوزه زاگرس با قطع درختان بلوط برای زغال‌گیری مواجه هستند به اتفاق فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور در سازمان جنگل‌ها گرد هم آمدند تا راهکاری اساسی برای برون رفت از وضعیت موجود که نفس جنگل‌های زاگرس را در کنار خشکیدگی بلوط‌ها، ریزگردها و انواع و اقسام بیماری‌های جنگلی به شماره انداخته، فکری اساسی بیندیشند.
عزت اله بهشتی‌فرد مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کهکیلویه و بویر احمد که بیشترین کوره‌های زغال‌گیری در حوزه استحفاظی‌اش ایجاد شده در این باره می‌گوید: قاچاق زغال از دیر باز وجود داشته اما اکنون در استان ما این موضوع فراگیر شده و افرادی که کوره‌های زغال دارند، بسیار حرفه‌ای و سازماندهی شده عمل می‌کنند. قاچاقچیان زغال افرادی مسلح هستند، تیم گشت و مراقبت دارند، دیده‌بانی می‌کنند و به لحاظ امکانات، تجهیزات و به‌ویژه در دستیابی به اطلاعات بسیار از ما جلوترند.
تولید زغال در زاگرس تجارت شده‌است
بهشتی فرد بیان می‌کند: قاچاقچیان زغال بارها خود روهای گشت و مراقبت منابع طبیعی را مورد هدف قرار داده‌اند، چندین بار لاستیک خودروی اداره کل را با اره موتوری بریده‌اند، برای خودروهای منابع‌طبیعی تصادف ساختگی ایجاد می‌کنند. مبارزه با این افراد تشکیلاتی، الان خیلی پیچیده شده‌است.
وی تولید زغال را به عنوان یک تجارت بین قاچاقچیان در حوزه زاگرس می‌داند و قیمت هر کیلو زغال بلوط را بین ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان به‌فروش می رسانند. وی می‌گوید عمده مغازه‌ها و سوپر مارکت‌ها روی بنرها می‌نویسند زغال بلوط موجود است! و یک نفر قاچاقچی قادر است به طور میانگین به‌وسیله هر کوره روزانه ۲۰۰ کیلو زغال استخراج کند.
عزت اله بهشتی فرد، بهبهان در استان خوزستان را به‌دلیل هم مرز بودن با کهکیلویه بحرانی ترین منطقه می داند و می گوید عمده زغال های قاچاق شده از استان کهکیلویه به خوزستان می رود.
پرونده جنگلبان هوشنگ نادری هنوز بلاتکلیف است!
وی یادی هم از مرحوم هوشنگ نادری، جنگلبانی که سال گذشته جانش را در مبارزه با قاچاقچیان چوب در کهگیلویه از دست داد کرد و گفت: هنوز پرونده‌اش بلاتکلیف است و هیچ چیزی عاید او و خانواده‌اش نشده است؟!
مدیر کل منابع طبیعی کهگیلویه با بیان اینکه قاچاقچیان زغال با ترفندهای مختلف حتی زنان خود را در قاچاق زغال و قطع درختان بلوط دخالت داده‌اند، آمار کوره زغال‌گیری در منطقه تشان، بجک و کوه حاتم استان را ۳۰۰ عدد نام برد و وجود این تعداد آمار را بسیار نگران کننده خواند.
بهشتی فرد از صدور مجوزهای زغال‌گیری و عدم نظارت بر کار آنان گله دارد:"در ابتدا آمدند به برخی‌ها مجوز زغال‌گیری دادند که آن‌ها حق داشتند تنها از درختان باغی زغال‌گیری نمایند اما اکنون یک کیلو از زغال‌های تولیدی استان باغی نیست بلکه همه از تولیدات درختان جنگلی است".
وی در ادامه از سرهنگ قاسم سبزعلی فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور خواست که در نواحی بحرانی به‌ویژه در مرز شهرستان بهبهان با کهگیلویه پاسگاه مرزی و گشت و مراقبت مستقر کند.
اقدامات سلیقه‌ای کار منابع طبیعی را با مشکل مواجه کرده‌است
قاسم سبزعلی فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور در این نشست گفت: یکی از مشکلات بزرگ در مبارزه با قاچاقچیان چوب- فرقی نمی‌کند - قاچاق زغال و تخریب و تصرف منابع طبیعی، برخوردهای سلیقه‌ای است که محاکم قضایی با متخلفین دارند. در برخی از استان ها این"نگاه برخوردی" وجود دارد و در برخی دیگر بسیار ضعیف است !
وی می‌گوید: کوره‌های زغال در حوزه زاگرس وجود دارد و روز به روز در حال گسترش و افزایش است، اقدامات زیادی انجام شده اما در بستر قانونی هماهنگی‌های بین استانی می‌تواند بسیار اثر گذار باشد.
وی قاچاق چوب را تنها مختص حوزه زاگرس ندانست بلکه از شمال کشور هم چوب قطع می‌کنند و به استان قم، تهران، البرز و اصفهان قاچاق می‌شود.
سبزعلی پیش‌بینی کرد: با اجرایی شدن طرح استراحت جنگل در سال‌های آینده، مسئولیت یگان حفاظت بیشتر خواهد شد چون قطعاً در این بخش شاهد افزایش کوره‌های زغال و قاچق چوب خواهیم بود!
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور اعلام داشت: یگان دو اقدام لازم را در سطح ملی و استانی دنبال می‌کند:"در سطح ملی دنبال ساختار تشکیلاتی یگان حفاظت و قوانین و مقررات آن هستیم و در سطح استانی هماهنگی و تعامل بیشتر بین یگان و محاکم قضایی را پیگیری خواهیم کرد".
وی یادآور شد فرماندهان یگان حفاظت، افسران ارشد سیستم انتظامی کشور هستند و اگر تعقیب و گریزی با قاچاقچیان زغال و چوب داشته باشند و دامنه آن به استانی دیگر کشیده شود قطعاً باید نیروی انتظامی استان مربوطه و محاکم قضایی استان این همکاری را با فرماندهان یگان داشته باشند.
این فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور، بهره‌گیری از امامان جماعت، استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای، تقویت و گشت و مراقبت در گلوگاه‌های مرزی و بحرانی و راه‌اندازی پاسگاه های مرزی را از فرماندهان یگان حفاظت منابع‌طبیعی استان‌ها خواستار شد.
قاچاقچیان زغال افراد سود جود هستند نه نیازمند
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان کهکیلویه و بویر احمد که بیشترین دل مشغولی را در انهدام کوره‌های زغال و مقابله با قاچاقچیان زغال دارد، می‌گوید: قاچاقچیان چوب که اقدام به قطع درختان بلوط می‌کنند، مردم محلی نیستند بلکه افراد سودجو هستند و برای اینکه افکار عمومی را تحت تاثیر قرار دهند همسران خود را نیز در این کار دخالت می‌دهند و این یکی از ترفندهای آنان است.
سرهنگ برزمند گفته؛ البته منکر مسئله فقر و بیکاری در روستاهای حاشیه جنگل‌های زاگرس نیستیم اما برخی افراد با اقدامات سازماندهی شده روی به قطع درختان – آن هم تنها بلوط جوان- و تولید زغال آوردند تا روزانه به سود کلانی برسند.
برزمند، منطقه کوه حاتم در استان کهکیلویه و بویر احمد را از مناطق بسیار بحرانی در استان دانست و گفت: بیشترین زغال تولیدی که از استان خارج می‌شود و به سمت استان خوزستان و شهرستان بهبهان می‌رود، سهل‌الوصول بودن این مسیر است آن هم به‌خاطر جاده عشایری است که ایجاد شده‌است.
وی یادآور شد: تاکنون ۱۸۰ پرونده قضایی برای ایجاد کنندگان کوره‌های زغال و قاچاقچیان چوب دردادگاه ها تشکیل شده‌است.
قاچاق چوب زیر یک میلیون تومان جرم ندارد
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان اصفهان که حوزه استحفاظی‌اش تحت تاثیر زغال های قاچاقی است که از چهارمحال و بختیاری سرازیر می‌شود، می‌گوید: متخلفین از رانت اطلاعاتی برخوردارند و از اینرو به راحتی از قانون سوء استفاده کرده و آن را دور می‌زنند.
سرهنگ شبانی همچنین بیان کرد: در زمینه برخورد با متخلفین و قاچاقچیان چوب که ارزش چوب آنان پایین یک میلیون تومان باشد ما قادر نیستیم خودروی آنان را متوقف کنیم از اینرو آنان با اطلاع از این موضوع، بیشترین قاچاق چوب را با ماشین پژو حمل می کنند.
وی گفت: در استان اصفهان کوره‌های زغال گیری بیشتر در مناطق اطراف شهرستان‌های خمینی شهر و نجف آباد وجود دارد و تاکنون حدود ۲۰۰ کوره زغال‌گیری را کشف کردیم که از میان آن تنها یک کوره دارای مجوز بهره‌برداری بود.
سرهنگ شبانی همچنین گفـت: عمده کوره‌های زغال در زمین‌های شخصی و باغات مردم وجود دارد و ما اجازه نداریم وارد حریم مردم شویم مگر اینکه سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان مدعی‌العموم و جلوگیری از آلودگی هوا از مراجع قضایی و ما درخواست نماید.
این فرمانده یگان حفاظت، قیمت یک کیلو چوب را ۷۰۰ تومان ذکر کرد و گفت: این قیمت ناچیز چوب،قاچاقچیان را گستاخ‌تر می‌کند.
وی کمبود نیرو و امکانات را تهدیدی جدی برای آینده منابع طبیعی دانست و یادآور شد اگر شرایط این‌گونه پیش برود طی چند سال آینده هیچ بلوطی نخواهیم داشت.
شبانی همچنین اعلام کرد ما برای حفاظت از عرصه‌ها منابع‌طبیعی ۲۳ شهرستان، تنها ۴۵ نیروی حفاظتی داریم که بخشی از آن ستادی هستند.
وی نکته قابل توجهی را از خدمت در بخش منابع‌طبیعی یادآوری کرد: "تعقیب و گریزهایی که با متخلفین منابع‌طبیعی طی این مدت داشته‌ایم در مدت ۲۵سال خدمت در نیروی انتظامی نداشته‌ایم".
فرمانده یگان حفاظت منابع‌طبیعی استان اصفهان به کج سلیقگی‌های برخی مسئولین در برخورد با تخریب‌کنندگان منابع‌طبیعی در استان اشاه کرد و گفت: همه ما یک بار دیگر لازم است به سخنان مقام معظم رهبری در ۱۷ اسفند ۹۳ درباره اهمیت منابع‌طبیعی و جنگل‌ها و مراتع توجه کنیم و فرامین ایشان را به‌عنوان یک سند فرا دستی اجرایی کنیم. تا این گونه نباشد هنوز هم امام جمعه یک شهرستان یا قاضی یک دادگاه بگوید ولش کنید مردم گرفتارند و بدبختند!
شیوه قاچاق زغال به روش مواد مخدر
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری نیز حوزه استحفاظی‌اش مصون از قاچاق زغال نیست و در این استان هم بلوط‌های نوپا قربانی سودجویان و دلالان زغال است.
سرهنگ زمانی می‌گوید: شیوه حمل چوب‌های قطع شده از جنگل و زغال همانند مواد مخدر جابجا می‌شود. بارها شده‌است که ما محصولات جنگلی را از داخل تانکر، زیر صندلی خود رو و یا زیر بار کامیون‌هایی که کالا حمل می‌کنند کشف کرده‌ایم.
وی در توضیح بیشتر می‌گوید: روزانه به‌طور میانگین ۳ تا ۴ محموله قاچاق جنگلی در چهارمحال توقیف می‌شود که یا چوب جنگلی حمل می‌کنند یا زغال ضمن اینکه قاچاقچیان منابع جنگلی از چهارپایان هم استفاده می‌کنند.
زمانی در ادامه خاطر نشان کرد: ما می‌خواهیم کوره‌های زغال را منهدم کنیم، اما سوخت هیزمی بزرگترین چالش ما در استان است. بخش قابل توجهی از مشکلات ما در حوزه منابع طبیعی استان، قطع شرشاخه‌های درختان برای تعلیف دام و قطع درختان جنگلی برای تامین سوخت است.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری همچنین گفت: ما نمی‌توانیم همه کسانی را که درخت قطع می‌کنند با یک چوب برانیم. برخی از مردم حاشیه جنگل اکنون برای گرمایش سوخت ندارند، ناچارند آبگرمکن را با هیزم گرم کنند. باید برای این بخش یا سوخت رساند یا شیوه سوخت را عوض کرد.
زمانی، خلاء قانونی، کمبود نیروی انسانی و عدم پرداخت حقوق و مزایای نیروهای شرکتی و حفاظتی را یکی از مهمترین مشکلات دست و پا گیر بخش حفاظت منابع طبیعی در استان چهار محال و بختیاری دانست.
قوانین برخورد با قاچاق چوب بازدارنده نیست
" قوانین برخورد با قاچاق چوب بازدارنده نیست" این نکته‌ای بود که سرهنگ احمد ساعدی فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی خوزستان در نشست دستیابی به راهکارهای اساسی جهت برخورد با قاچاق چوب و زغال عنوان کرد.
وی گفته ما پارسال توانستیم ۵۵ کوره زغال را تنها در بهبهان کشف و امحا کنیم اما با خبر هستیم که بسیاری از این کوره‌ها مجدداً احیاء شده‌اند، چون قوانین بازدارنده نیست و افراد از اطلاعات قانونی و میزان جرم و جرایم باخبرند. قاچاقچیان حرفه‌ای می‌دانند که حمل چوب جنگلی تا پایین یک میلیون تومان نه نه خودروی آنان را متوقف می‌سازد و نه بازداشت می‌شوند. از این رو قدرت ریسک‌پذیری بالایی دارند زیرا اگر یک بار چوبی که حمل می‌کنند، کشف شود تنها چوب ضبط می‌شود و هیچ جرمی متوجه آنان نیست.
ساعدی همچنین گفت: محاکم قضایی بهبهان معتقد هستند قطع یک درخت وقتی درخارج از استان ما اتفاق می‌افتد، ما صلاحیت رسیدگی آن را نداریم و باید بخش قضایی استان مربوطه و جایی که جرم صورت گرفته، پرونده را بررسی کند.
وی با بیان این موضوع که نباید تمام وقت و هزینه را صرف مقابله با قاچاق چوب و یا زغال کنیم، بلکه باید بیشتر در حوزه پیشگیری سرمایه‌گذاری کنیم، عنوان کرد: برگزاری جلسات تعاملی با حضور دادستان‌های بهبهان در خوزستان و بهمئی و لنده در استان کهگیلویه و بویر احمد که جزء گلوگاه‌های اصلی قاچاق چوب و زغال هستند می‌تواند بسیار اثر گذار باشد.
منابع طبیعی تاوان کم کاری‌های سایر بخش‌ها را می پردازد
معاون حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها در انتهای این نشست اعلام کرد: منابع طبیعی تاوان کم کاری‌های سایر بخش‌ها را می‌پردازد.
امیر مسعود جلالی افزود: در کنار این آمارهایی که ارائه داده شد ما سالانه مصرف ۸ میلیون مترمکعب هیزم برای مصرف سوخت روستاییان در کشور را شاهد هستیم. وقتی سوخت نرسد، طبیعی است قطع درخت و سرشاخه‌زنی انجام می‌شود. وقتی بیکاری باشد جنگل از دستبرد زدن در امان نیست. باید گفت که منابع‌طبیعی تاوان کم کاری‌های سایر دستگاه‌های مسئول در این بخش را پرداخت می‌کند.
معاون دفتر حفاظت همچنین گفت: موضوع قاچاق چوب، تخریب جنگل و یا زغال یک اتفاق امروز و دیروز نیست. باید ببینیم آیا تجهیزات ما در قبال این مشکلات رشد داشته‌است؟
وی گفت: ما نیازمند انسجام ملی هستیم و اولویت‌های ما در واقع باید از مبادی و سرشاخه‌های اصلی کنترل شود.
زاگرس نیازمند توجه
منطقه رویشی زاگرس با توجه به اهمیت حیاتی و کارکردهای بی‌بدیل زیست محیطی این روزها به دلیل ضربات جبران‌ناپذیری که بر بنیان اکولوژیکی آن وارد می‌شود، نیازمند عزمی جدی و توجه اساسی است. عواملی نظیر خشکسالی، ظهور پدیده ریزگردها، چرای مفرط بیش از حد دام، تخریب ناشی از فعالیت‌های عمرانی، قطع و سرشاخه زنی جهت تأمین سوخت، تغییر کاربری اراضی، آتش‌سوزی و طغیان آفات و امراض و این روزها استخراج زغال و عواملی از این دست نفس جنگل‌های زاگرس را به شماره انداخته است.
