جنگل، قربانی توسعه
کارگاه سد شفارود که با مخالفت فعالان محیط زیست مدتی متوقف شده بود، بار دیگر شروع به فعالیت کرد. طی سه روز گذشته بنا بر گزارش منابع محلی کارگران به شدت مشغول کار بوده و در حال قطع درختان توسکا و ممرز منطقه هستند. این درختان با مجوز اداره کل منابع طبیعی گیلان قطع شده زیرا کارگروه سه نفره‌ای که به دستور معاون اول رییس جمهور تشکیل شده، مصلحت را بر آن دید که سد شفارود در منطقه گیلان احداث شود. به این ترتیب دولت بار دیگر دولتی که شعار حفظ محیط زیست می‌دهد، مشابه سایر دولت‌ها حفظ جنگل را قربانی توسعه کرد.
سد شفارود قرار است آب منطقه رضوانشهر در غرب گیلان را تامین کند. کلنگ آغاز عملیات اجرایی این سد از سال ۱۳۶۹ به زمین زده شد. چند روز پیش خبر رسید که درختان مخزن سد شفارود در حال قطع شدن است. این در حالی است که سازمان حفاظت محیط زیست مدعی است تاکنون ارزیابی زیست محیطی سد شفارود را نپذیرفته و هیچ مجوزی برای احداث آن صادر نکرده‌است. تماس‌های مکرر خبرنگار «صبح‌نو» با حمید جلالوندی مدیرکل دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست بدون پاسخ می‌ماند و وی پاسخگویی را مشروط به هماهنگی با روابط عمومی این سازمان می‌کند. هماهنگی که البته هیچ‌گاه انجام نمی‌شود!
اما در سکوت مسئولان ساکن پردیسان، آقای کمال احمدی که از ساکنان بالادست سد شفارود است به «صبح‌نو» خبر می‌دهد: طی چند روز گذشته افرادی اقدام به قطع درختان توسکا و ممرزی واقع در محل تونل انحرافی سد شفارود کرده‌اند.
وی به نقل از کارشناسان و کارگران موجود در منطقه از صدور مجوزهای دولتی برای این اقدام سخن می‌گوید و البته ادامه می‌دهد: هیچ مجوز کاغذی به ما نشان نمی‌دهند اما روی درختانی که کارگران مشغول قطع آنها هستند، چکش بهره‌برداری (علامتی که نشان دهنده مجوز قطع درخت از سوی ادارات منابع طبیعی است) خورده‌است. احمدی وسعت منطقه قطع درختان را حدود ۱۵ هکتار تخمین می‌زند.
عمر پروژه طولانی است، پس می‌سازیم!
طرح سدی که در پرآب‌ترین استان کشور به قیمت از دست رفتن بیش از ۹۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی در دست ساخت است، تا کنون دو بار بازنگری شده‌است. طراحان اولیه سد به حدی مخزن آن را بزرگ طراحی کرده بودند که ارتفاع آن حدود ۱۵۰ متر بود و ۳۰۰ هکتار جنگل زیر آب می‌رفت. در سال ۸۵، دولت که با جذب فاینانس بین‌المللی قصد ساخت سد را داشت، ارتفاع سد را تعدیل کرده و به ۱۳۷ متر می‌رساند. سطح جنگل تخریبی نیز به ۱۷۶ هکتار می‌رسد. با این وجود، فعالان محیط زیست مقاومت کرده و سازمان حفاظت محیط زیست نیز به دلیل قانع نشدن از طرح ارزیابی زیست محیطی این سد با ساخت آن مخالفت می‌کند تا اینکه مدیر عامل شرکت مدیریت منابع آب در مرداد ماه سال ۹۴، در نشستی خبری از تعدیل ۱۳ متری ارتفاع سد شفارود و تغییر اهداف آن خبر می‌دهد. به گفته آقای محمد حاج رسولی‌ها با این تعدیل ارتفاع حدود ۹۰ هکتار از جنگل‌های منطقه شفارود زیر آب می‌رود.
نتیجه مقاومت فعالان محیط زیست تشکیل هیاتی سه نفره توسط معاون اول رییس جمهور است تا ساخت این سد را تعیین تکلیف کنند. در حالی که بسیاری از فعالان محیط زیست به درایت این گروه که نمایندگان معاون اول رییس جمهور، نوبخت و سازمان حفاظت محیط زیست در آن حضور دارند، دل خوش کرده بودند، گویا این تدبیر نیز به همان نسخه قدیمی ساخت سد با تحمل مخاطرات زیست محیطی به منطقه، منتهی می‌شود. آقای قربانعلی محمدپور مدیرمدیر کل محیط زیست استان گیلان در گفتگو با «صبح‌نو» درباره مصوبات جلسه مشترک این هیات سه نفره می‌گوید: با بررسی شرایط گذشته، نظر اعضا نسبت به ساخت سد شفارود مثبت بود. با وجود آنکه شفارود جزء پروژه‌هایی بود که مشمول ارزیابی زیست محیطی است و تا کنون این کار انجام نشده، اما به دلیل پیشرفت فیزیکی آن، تصمیم گرفته شد با تمهیداتی پروژه اجرا شود. اما هنوز به صورت رسمی این مسئله به محیط زیست ابلاغ نشده‌است.
محمدپور به این پرسش که چگونه بدون ابلاغ رسمی، درختان منطقه در حال قطع هستند، این گونه پاسخ می‌دهد: در گذشته نشانه‌گذاری در سطح ۲۶ هکتار از مخزن سد انجام شده بود. بعد از جلسه ماه گذشته و ابلاغ تصمیمات به سازمان جنگل‌ها، معاونت جنگل‌های شمال و اداره کل منابع طبیعی به پیمانکار مجوز دادند که ۱۱ هکتار از درختان مخزن سد را قطع کند.
وی که در جریان قطع درختان طی سه روز گذشته نیست درباره تمهیدات مورد نظر کارگروه سه نفره برای ساخت سد، عنوان می‌کند: این تمهیدات شروط مختلفی داشت. یکی از این مباحث تعدیل ارتفاع سد بود. تا ابلاغیه‌ای از سوی دولت به دست ما نرسد، نمی‌توانم گزارش درستی در این رابطه ارایه کنم.
نشانه‌گذاری‌ها قدیمی است
مسئولان شرکت مدیریت منابع آب، اصلاح کیفیت آب شرب منطقه را دلیل اصلی ساخت سد شفارود اعلام می‌کنند اما به نظر می‌رسد توافقات انجام شده در انتهای فعالیت دولت نهم، محرک ساخت سد شفارود باشد. در جلسه مشترکی بین وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی و محیط زیست در دولت نهم، وزارت جهاد کشاورزی تعهد می‌کند که کشت برنج را محدود به سه استان شمالی کند تا منابع آب برنج‌کاری در سایر استان‌ها، صرف مصارف دیگر شود. این تعهد و کمبود منابع آب در ماه‌های تیر و مرداد که فصل برنج‌کاری مردم منطقه است، سبب می‌شود آب منطقه‌ای بر ساخت مخزنی برای ذخیره آب تاکید کند.البته آب منطقه‌ای روش‌های بومی منطقه یعنی ایجاد آب‌بندان برای تامین نیازهای کشاورزی را هم نسبت به ساخت سد شفارود مخرب‌تر ارزیابی می‌کند به همین دلیل ساخت سد تنها نسخه علاج بخش معرفی می‌شود. در این میان هدف تامین آب صنعت از اهداف سد شفارود حذف شده و با متولیان آب با تکیه بر بهبود کیفیت شرب، نظر خود را غالب می‌کند. به این ترتیب باز هم درختانی قربانی ساخت سدی می‌شوند که اما و اگرهای زیادی دارد. شاهدان محلی می‌گویند درختان در حال قطع پروژه شفارود نشانه‌گذاری شده‌اند اما آقای داوود زارع مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان در گفتگو با «صبح‌نو» تاکید می‌کند: هیچ درختی جدیدی نشانه‌گذاری نشده و احتمالا آنچه قطع می‌شود مربوط به همان عرصه‌ای است که یک ماه و نیم پیش، نشانه‌گذاری شده بود. البته وی از قطع‌های چند روز پیش همچون مدیر کل محیط زیست استان گیلان اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.
این مقام مسئول می‌گوید: حدود ۲۶ هکتار از مخزن سد، سطح تراز آب شرب را تامین کرده و در محوطه دریاچه سد قرار می‌گیرد. در این سطح، مجوز نشانه‌گذاری حدود هفت هکتار توسط سازمان جنگل‌ها صادر شده بود که انجام شد و بقیه سطح نیز در دست اقدام است.
زارع درباره دلایل آغاز پروژه بدون انجام ارزیابی زیست محیطی و هماهنگی با سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: مسئولان محیط زیست استان گیلان در کارگروه سه نفره حضور دارند و مجوز سازمانی به ما می‌دهند. احتمالا دوستان محیط زیست هم در جریان کار هستند.
وی ادامه می‌دهد: سد شفارود در زمان فاطمه واعظ جوادی رییس وقت سازمان حفاظت محیط زیست مجوز ساخت استانی و کشوری دریافت کرد. در آن زمان وسعت تخریب جنگل خیلی زیاد بود و ۳۰۰ هکتار عرصه در مخزن سد قرار می‌گرفت که با مقاومت ما و فعالان محیط زیست، این سطح به ۸۰ تا ۹۰ هکتار کاهش یافت.
منبع: صبح‌نو
