پلاسکو ١٣٩٥- ١٣٤١
يكشنبه, ۳ بهمن ۱۳۹۵، ۰۷:۳۸ ق.ظ
مهتاب جودکی: پلاسکو، نماد تهران مدرن بود که سوخت و بر سر آتش‌نشانان آوار شد و سرزمینی را به عزا نشاند. آواری چنان سنگین که لودرها پس از گذشت ٤٨ساعت هنوز از پس کنارزدنش برنیامده‌اند. برج ٥٤ساله، خود جزوی از بافت تاریخی و درمحاصره چندین ساختمان تاریخی دیگر بود، اما نای ایستادن نداشت و چنان فرو ریخت که ساعتی بعد گوگل هم مکانش را روی نقشه به حالت بسته درآورد و تاریخش را به پایان رساند.
پنجشنبه، وقتی جمعیت بزرگی ازمردم برای تماشا و عکس‌گرفتن به منطقه ١٢ تهران آمدند، جز این‌که عملیات امدادرسانی را کُند کردند، پایشان به موزه آبگینه هم باز شد و یگان حفاظت میراث تهران به وضع آماده‌باش کامل درآمد تا فضای متشنج را آرام و بافت تاریخی و موزه‌ها را حفاظت کند. مسئولان می‌گویند؛ خسارت بافت تاریخی مجاور ساختمان پلاسکو تا پایان امدادرسانی و بازگشایی مسیر امکان‌پذیر نیست، اما یگان همچنان در آماده‌باش است.
آوارشدن یادگار تهران مدرن، هراس تکرار فاجعه را در دل‌ها انداخته است که مبادا بافت سست و ناایمن تاریخی تهران که بار جمعتی بالایی به دوش می‌کشد، بار دیگر بسوزد و جان مردم را بگیرد. کارشناسان و دست‌اندرکاران میراث فرهنگی شهر که پیش از این هم سستی بافت تاریخی منطقه ١٢ را گوشزد کرده بودند، می‌گویند، ساختمان‌های مشابه دراین منطقه بسیار است و باید برای ایمن‌کردن آنها شتاب کرد.
پلاسکو و احتمال تکرار تاریخ
اسکندر مختاری طالقانی، از کارشناسان پیشکسوت حوزه میراث فرهنگی و معاون سابق میراث فرهنگی تهران که معتقد است، تمرکز تجارت درمرکز تاریخی و فرسوده تهران، منطقه ١٢ را خطرسازتر کرده است، به «شهروند» می‌گوید: «آنچه از ساختمان‌ها مهم‌تر است، جان انسان‌هاست. من عمیقا برای آتش‌نشانانی که به هوای نجات جان و مال مردم، در این آوار و آتش گیر افتادند، متأثرم اما باید بدانیم که ممکن است باز این اتفاق تکرار شود و ساختمان آلومینیوم یکی از آنهاست.»
درهمسایگی پلاسکوی آوار شده که با وجود ارزش تاریخی آن، هنوز در فهرست آثار ملی جایی نداشت، ساختمان‌های ارزشمند و البته فرسوده بسیاری هستند که آنها هم ثبت‌ملی نشده‌اند. مختاری آدرس این ساختمان‌ها را خود می‌داند: «نزدیک‌ترین ساختمان به پلاسکو که به قدر همین ساختمان از دست رفته، ارزش دارد، در ١٠متری آن است و به دست نیکولای مارکوف معمار ساخته شده است؛ بنایی مربوط به حسن خان‌اکبر از خوانین گیلان که دوره‌ای نماینده مجلس شورای ملی بود. دیگری مدرسه ژاندارک است که در شمال‌غرب این ساختمان و تقریبا درفاصله ٤٠متر آن قرار گرفته است. عمارت مشیرالدوله پیرنیا هم هست.»
او با اشاره به این‌که اکنون بخش بزرگی از منطقه تاریخی انبار کالا شده که اغلب آتش‌زا هم هستند، لاله‌زار را مثال می‌زند که به انبار بزرگی از وسایل برقی شده و هر آن ممکن است اتفاقی درآن بیفتد: «بافت بازار شرایط بدتری دارد، چون درمقایسه با پلاسکو که درخیابان بود، (درصورت بروزحادثه‌ای به این گستردگی) امکان حضور خودروهای نجات‌بخش را هم ندارد؛ برای همین از حالا باید تجهیزش کرد.»
مدیرسابق پایگاه محور فرهنگی تاریخی تهران، ساختمان آلومینیوم را هم مثال می‌زند: «بعد از پلاسکو، آلومینیوم دومین مرکز تجاری تهران است که درست شرایطی شبیه پلاسکو را دارد و درنزدیکی آن واقع شده. این ساختمان هم ایمن نیست، مواد قابل اشتعال در آن انبار شده، بار وارده بر آن زیاد است و ترس ما این است که فاجعه درآن تکرار شود. منطقه تاریخی و فرسوده، محل نگهداری مواد اشتعال‌زا نیست.» او معتقد است؛ این مناطق درمقابل هرنوع مخاطره‌ای ازجمله آتش‌سوزی و زلزله ناایمن است و آرزو می‌کند که کاش این فاجعه درس عبرتی باشد و بعد از این برای ایمن‌کردن مراکز تاریخی کاری کنند.
این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: «برخورد با مجموعه‌های تجاری از این دست، اگرچه به ظاهر برخورد با حقوق خصوصی است، اما وقتی مغازه‌ای از بالا تا پایین پارچه انبار کرده و تجهیزات اطفای حریق ندارد، حقوق عمومی را به خطر انداخته است.»
نخستین‌بار نبود، آخرین‌بار نیست
«غم عزیزان آتش‌نشان غم بزرگی است و خسارت‌های مالی هم فراوان. درکنار اینها احساس می‌کنم از نابودی این نماد تهران مدرن هم خسارت بسیاری دیدیم. پلاسکو نماد دوران نوسازی و مدرنیزاسیون تهران بود و ارزش‌های خاصی داشت.» احمد حکیمی‌پور، عضو شواری شهر تهران به «شهروند» چنین می‌گوید و از تکرار حوادث مشابه در بافت تاریخی حرف می‌زند: «در بافت منطقه ١٢ بارها حادثه اتفاق افتاده، بازار چندین‌بار آتش گرفته و همه آتش‌سوزی که ٢٩ دی ٩٢ درجمهوری اتفاق افتاد را یادشان هست. این اتفاقات در زندگی شهری اجتناب‌ناپذیر است، اما باید پیشگیری کنیم تا با کمترین هزینه جانی و مالی به پایان برسد.»
او خطر را در بافت مرکزی تهران که هم از لحاظ تاریخی هم ارزشمند است و هم قلب تپنده اقتصاد ایران به شمار می‌آید، پررنگ‌تر می‌داند: «باید ضوابط شهرسازی در ساخت‌وسازهای جدید پیشگیری‌های لازم و استاندارد ایمنی، درساختمان‌های قدیمی رعایت شود. این تکلیفی قانونی است. مسئول این کار مدیریت شهری است و بعد از این باید بدون هیچ اغماضی قانون را اجرا کنند.»
او به وظیفه شورا هم اشاره می‌کند: «تکلیف ما این نیست که فقط تذکر دهیم ایمن‌سازی کنید، بلکه ضروری است پیگیری کنیم و بلافاصله بعد از بی‌پاسخ ماندن تذکر محدودیت بگذاریم، نه این‌که رهایش کنیم تا ١٧ طبقه روی آتش‌نشانان بریزد.»
منبع: روزنامه شهروند
