مشکلات بودجه‌ای برای مقابله با گرد و غبار
اکنون از لحاظ هماهنگی‌های انجام شده در بین دستگاه‌های مربوطه اقدامات مناسبی انجام شده است، اما مانع اصلی در انجام این گونه اقدامات موانع ناشی از محدودیت‌ها در زمینه اعتبارات است که معمولا تخصیص‌ها به شکل اعتبارات تفکیک شده شکل نمی‌گیرد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان، چند سالی است که معضل آلودگی هوا، گرد و غبار و... به جزء جدایی‌ناپذیر زندگی ایرانیان تبدیل شده است. پدیده گرد و غبار یا به اصطلاح هواشناسی Dusthaze شامل گرد و خاک معلق خشک و ریزی در هواست که مسافت‌های وسیعی را پوشانده و به وسیله باد پراکنده شده و در نهایت ته نشین می‌شود. ریزگردها سبب افزایش غلظت ذرات معلق به ویژه ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون می‌شوند. این ذرات معلق در هوا، باقی‌مانده ذرات گرد و خاکی است که بر اثر طوفان شن، معلق مانده است و به همین دلیل در شرایط یاد شده، دید عمودی و افقی کاهش پیدا می‌کند.
زمانی که پدیده گرد و غبار در نوع حاد خود رخ می‌دهد، سبب کاهش شدید دید افقی شده و حتی باعث لغو پرواز هواپیماها و به خطر افتادن سلامت انسان‌ها می‌شود. به طور کلی می‌توان دلیل انتشار گرد و غبار را عوامل گوناگون همچون کاهش بارندگی و میزان رطوبت هوا، خشکسالی، نبود پوشش گیاهی مناسب، تغییرات فشار هوا و وزش باد شدید برشمرد. آنچه در ادامه می‌خوانید نظرات ضیاءالدین شعاعی، رئیس کمیته ملی مبارزه با گرد و غبار درباره پدیده گرد و غبار است.
برخی افراد گرد و غبار را تهدید جدی برای محیط زیست می‌دانند، چرا که می‌گویند الگوی آلودگی تغییر کرده است. دلیل این مساله چیست؟
بروز آلاینده‌ها به منشا آن بستگی دارد. به طور معمول وقتی در تهران بحث وارونگی دما مطرح می‌شود به دلیل عدم امکان چرخش هوای آلوده سرد در ارتفاعات مخزن یا منبعی از هوای سرد ایجاد می‌شود. طبیعتا اگر در زیر این سطح و مخزن منابع آلودگی همچون آلودگی‌های ناشی از زندگی شهری همچون دود موتورخانه‌های خانگی، صنایع، ترافیک و اگزوز خودرو با حجم فراوان از آن وجود داشته باشد به نسبت آلودگی‌های موجود در منبع اشباع شده و عملا از شدت غلظت آلاینده‌ها کاسته می‌شود. طبیعتا در برخی مواقع به شکل استثنائی بخشی از این آلودگی شامل آلودگی‌های زمینی همچون گرد و غبار می‌شود. اما این امر به فعالیت‌های مختلف مربوط می‌شود، چون وقتی سازمان هواشناسی پایداری هوا را اعلام می‌کند به این معناست که در برهه زمانی وزش باد متوقف می‌شود و در این شرایط نیز یکی از مولفه‌های ایجاد طوفان گرد و غبار حبس می‌شود. بنابراین درشرایط ناپایداری دما انتظار بروز طوفان گرد و غبار وجود ندارد. اما به طور محلی و با توجه به فعالیت‌ها مختلف می‌توان منشأ بخش قابل ملاحظه‌ای از این آلودگی‌ها را خاک‌ها زمین و گرد و غبار دانست. در شرایط عدم وجود وارونگی دما مولفه‌ای به نام پدیده گرد و غبار بروز می‌کند. این پدیده در بین صد میکرون تا ۵/۲ میکرون حتی پایین ترین ذرات گرد و غبار را با منشأ معدنی به شهرها و مناطق مسکونی منتقل می‌کند.
نهادهای مختلف برای مقابله با گرد و غبار چه وظایفی دارند؟
در اواخر خرداد امسال در این زمینه دولت آیین نامه ابلاغ کرد. در زمینه گرد و غبار تکلیف دستگاه‌ها مشخص است. در واقع، نحوه هماهنگی و نحوه شکل گیری کمیته راهبردی و تعامل دستگاه‌ها با یکدیگر مشخص است. برای مثال سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری مکلف به شناسایی منشأ گرد و غبار، پیشنهاد بودجه و اجرای طرح‌های مقابله با آن است. سازمان هواشناسی مکلف به توسعه زیرساخت‌ها، اطلاع‌رسانی و پیش‌بینی در شرایط بحرانی است. سازمان حفاظت محیط زیست هم مکلف به انجام سیستم پایش است، به نحوی که بتواند پیش بینی آلودگی ناشی از گرد و غبار را به موقع انجام دهد. به طور کلی وظیفه ستاد کمیته ملی مبارزه با گرد و غبار هماهنگی بین دستگاه‌ها و دفاع از طرح‌ها در دولت و اخذ بودجه برای انجام این گونه اقدامات است. تاکنون از لحاظ هماهنگی‌های انجام شده در بین دستگاه‌ها اقدامات مناسبی انجام شده است، اما مانع اصلی در انجام این گونه اقدامات موانع ناشی از محدودیت‌ها در زمینه اعتبارات است که معمولا تخصیص‌ها به شکل اعتبارات تفکیک شده شکل نمی‌گیرد.
مقابله با گرد و غبار یک مساله منطقه ای و بین‌المللی است، چون منشأ اصلی گرد و غبار در کشور ما کشورهایی مانند عراق و سوریه است. تاکنون در این زمینه چه تعاملاتی انجام شده است؟
با بررسی آمار ۲۰۱۶ باید گفت از ۲۰ طوفان گرد و غبار که درسال جاری به وقوع پیوسته فقط چهار طوفان منشأ داخلی داشته و مابقی منشأ خارجی دارند. طبیعتا در این راستا یکی از اقدامات منجر به پیشرفت طرح این موضوع در مجامع بین‌المللی و اخذ چهار قطع نامه بوده است. در این شرایط هدف تعامل با دیگر کشورها برای حل معضل پدیده گرد و غبار است تا به این ترتیب بتوان در بین کشورها نسبت به پدیده‌های محیط زیستی حساسیت ایجاد کرد. کشورهای عراق و سوریه در ایجاد طوفان‌های گرد و غبار در کشور ما سهم عمده ای دارند، اما به دلیل وجود شرایط سیاسی و چالش‌های متعدد در این کشورها انتظار رسیدگی به معضل ریزگرد‌های و گرد و غبار در وضعیت محیط زیستی دور از انتظار است.
منشاء داخلی گرد و غبار چیست؟
بر اساس گفته‌های سازمان جنگل‌ها و مراتع شاید دو میلیون و۳۰۰ هکتار از مراتع کشور در تولید گرد و غبار تاثیر گذار باشند. در واقع، وجود یک میلیون هکتار از این دو میلیون هکتار هم به دلیل تالاب‌های در معرض خشکسالی است. گرد و غبار‌های داخلی به دلیل خشکی یک میلیون هکتار از تالاب‌های کشور است و این امر نیاز به رسیدگی دارد. برای مثال شرایط تالاب به نحوی است که نمی‌توان بعد از خشکی، آبگیری، مالچ‌پاشی یا در آن اراضی کشت و کار کرد. همچون تالاب شادگان که در سال ۹۳ صد درصد خشک بود و از سال ۹۴ تاکنون تقریبا پرآب شده است. به این ترتیب مقوله مدیریت منابع آب، نهال کاری و مالچ کاری در کاهش صدمات ناشی از بیابان‌زایی در مراتع کشور تاثیرگذار است.
با توجه به اینکه در سال ۹۳ وام بهسازی خانهها در مناطق در معرض گرد و غبار به تصویب رسیده و به بانک‌ها کم و کیف پرداخت آن ابلاغ شده است، این وام چه سرنوشتی پیدا کرده است؟
در این زمینه اطلاعات چندانی در دست نیست. فقط در زمینه وام بهسازی در خانهها در مناطق، برخی اطلاعات بودجه‌ای در نظر گرفته شده است و به بانک‌های مناطق ابلاغ شده است. اما دلیل شفاف درباره عدم تحقق این وام‌ها هنوز مشخص نیست. درضمن این امر می‌تواند به دلیل عدم استقبال یا ناشی از شرایط دشوار تخصیص وام باشد.
