شیرابه‌های سمی و نابودی هیرکانی
مشاور اجتماعی-اقتصادی پروژه مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی و عضو هیات علمی دانشکده‌ی منابع طبیعی دانشگاه تهران می‌گوید: نرخ رشد جمعیت در روستاهای کوهستانی شمال کشور منفی شده است و جمعیت جوان این مناطق مهاجرت کرده‌اند.
به گزارش سلامت نیوز، محمد عواطفی همت درگفت‌وگو با بهاردر توضیح نرخ تغییرات اجتماعی و اقتصادی روستاهای مورد بررسی این پروژه گفت که روستاهای شمال کشور را می‌توان به طور کلی به دو دسته ییلاقی و قشلاقی تقسیم کرد. روستاهای قشلاقی در نزدیکی دریا و ارتفاعات کم و روستاهای ییلاقی در مناطق دور از دریا و ارتفاعات کوهستانی قرار دارند. او ادامه داد: به‌طورکلی در روستاهایی یلاقی رشد جمعیت منفی است و آنان که مانده‌اند، بیشترکهن‌سال هستند و جوانان و کودکان در این مناطق کمتردیده می‌شوند و حتی مدرسه‌هادر بعضی روستاها تعطیل شده است. او در همین باره افزود: در روستاهای قشلاقی روند متعادل‌تری حاکم است، گروه‌های سنی مختلفی وجود دارد و رشد جمعیت به‌طورکلی مثبت است.
عواطفی همت با تأکید بر اینکه در روستاهای ییلاقی نرخ مهاجرت به خارج از روستا بیشتر است، یادآورشد: آنها کم‌کم جمعیت جوان خود را از دست می‌دهند. البته به گفته او روندی در منطقه دو هزار سه هزار دیده می‌شود که آن ساخت خانه‌های دوم و ویلایی برای تابستان‌نشینی است که دائمی نیست. در تحقیقات مشاور اجتماعی-اقتصادی پروژه مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی روندهای جمعیتی از سال 1355 تا 1390 مورد بررسی قرارگرفته است؛ نرخ افزایش و کاهش جمعیت، تغییرات گروه‌های سنی و نرخ مهاجرت در هر یک از مناطق مورد بررسی قرار گرفته است.
این مطالعات در حوزه‌های انتخابی پروژه که شامل محدوده‌های بلیران از توابع آمل، فریر و دوزیلکی از توابع رودبار، چهل چای از توابع مینودشت، دوهزار و سه هزار از توابع تنکابن می‌شودانجام‌شده است. در کل 116روستای دایم و 33 روستای موقت وبه‌طور متوسط 37 روستادر هر چشم‌انداز انتخابی موردمطالعه قرارگرفته‌اند. مشاور اقتصادی و اجتماعی این پروژه با اشاره به اینکه نرخ اشتغال در روستاهای ییلاقی محدود است، افزود: یکی از دلایل محدودیت اشتغال این است که نظام تولیدی همان نظامی است که از گذشته دور حاکم بوده؛ این نظام مبتنی بر استفاده از منابع طبیعی همچون جنگل و مرتع است که می‌توانند تعداد معینی از جمعیت را حمایت کند. به عبارتی ظرفیت تحمل محدودی دارند و هنگامی‌که جمعیت از حدی بیشتر افزایش پیدا می‌کند، نمی‌توان بر معیشت محدودی که مبتنی بر طبیعت است، حساب کرد و جمعیت اضافه مجبور به مهاجرت به سایر مناطقی است که فرصت‌های بیشتری دارند.
او تأکید کرد: اما این روستاها باوجوداینکه جمعیت کمی را حمایت می‌کنند محل تولید هم هستند. دامداران عمدتا در این روستاها ساکن هستند. بنابراین تولید و فرصت‌های تولیدی در این روستاها ارتقا پیدا نکرده و میزان و نحوه تولید به شیوه سنتی ادامه یافته است، اما در روستاهای قشلاقی اشتغال جدیدیا به‌نوعی شیوه‌های تولیدی جدید رواج پیداکرده است. مشاور اجتماعی- اقتصادی پروژه مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی بابیان اینکه مطالعات اجتماعی- اقتصادی در سه مقیاس 1: کل کشور، 2: شمال کشور و 3: چشم‌اندازهای منتخب انجام شده است. افزود اطلاعات سطوح خردتر با استفاده از اطلاعات سطوح کلان‌تر قابل تفسیر هستند و البته در سطوح خردتر، جزییات بیشتر فراهم شده است. ایشان بیان کردند تلاش کرده‌ایم حداقل اطلاعات موردنیاز را فراهم کنیم. از این اطلاعات به‌خوبی در پروژه استفاده می‌شود. به‌عنوان نمونه این اطلاعات در اختیار برنامه استراتژی توسعه سبز در شمال کشور، برنامه‌ی مدیریت یکپارچه چشم‌اندازها و برنامه معیشت‌های پایدار روستاها قرارگرفته است. او افزود: مطالعات اجتماعی اقتصادی سعی می‌کند اطلاعاتی فراهم کند که بخش‌های دیگر شامل مشاوران گردشگری، تنوع‌زیستی، ظرفیت‌سازی و بسیج به آن نیاز دارند. همچنین در مورد اینکه جنگلداری اجتماعی از کجا و چگونه آغاز شود، از این اطلاعات استفاده شده است.
عواطفی همت بااشاره به اینکه یکی از قابلیت‌های شمال کشور، با توجه به تقاضای بالایی که وجود دارد، گردشگری است و در این در زمینه، می‌توان به خوبی سرمایه‌گذاری کرد، گفت: با استقرار نظام گردشگری پایدار در این مناطق می‌توان امیدوار بود رفاه و منابع طبیعی در بین انسان‌ها عادلانه‌تر تقسیم شود. او افزود: در عین‌حال در اکثر نقاط شمال کشور زباله‌ها درون جنگل دفن می‌شوند و محل دفن زباله معمولا مناطقی در بالادست جوامع انسانی است. به عنوان نمونه شهرهای رشت، رامسر، تنکابن، چالوس و نوشهر، آمل، بابل و گرگان ازجمله شهرهایی هستند که زباله‌ی تولیدی ساکنان آنها در ایستگاه‌های جنگلی دفن می‌شود. از یک‌طرف، زباله‌ها، شیرابه سمی تولید و جنگل را آلوده و خشک و از طرف دیگر برای سلامتی انسان‌ها و سایر جانواران بیماری و مسئله ایجاد می‌کنند.
در کنار مزیت گردشگری، زباله هم تهدید جدی برای جنگل‌های شمال کشور است.بنا به گفته عواطفی همت، مشاوره اجتماعی اقتصادی برای شناخت جوامع انسانی که در ارتباط با منابع جنگلی هستند؛ این مشاور قرار است اطلاعاتی از وضعیت زندگی، شیوه استفاده جوامع سنتی و اینکه چگونه می‌توان این وضعیت را اصلاح کرد، در اختیار پروژه قرار دهد. او در تشریح چگونگی دستیابی به اطلاعات گفت: ما از روش‌های مردم‌شناسی و کیفی مثل مصاحبه فردی و مصاحبه‌های گروهی برای دستیابی به اطلاعات استفاده کردیم. این مقام مسئول در پروژه ملی مدیریت چندمنظوره جنگل‌های هیرکانی با اشاره به اینکه میزان بی‌اعتمادی به سازمان جنگل‌ها از ابتدای طرح بسیار زیاد بود، گفت: مردم به همین دلیل به‌راحتی حاضر به همکاری نبودند و در حالت همکاری هم اطلاعات ناقص ارائه می‌دادند. به همین دلیل ما مجبور به استفاده از روش‌های کمتر آزموده شده بودیم.
البته در مراحل بعدی که سطح اعتماد عمومی کمی بالا رفت بهتر مردم وارد تعامل و مذاکره می‌شدند و حتی در موارد معدودی هم اطلاعات از طریق پرسشنامه کسب شد
منبع:سلامت نیوز
