ما چگونه منقرض می شویم؟

نگار فیض آبادی*: این روزها همه درباره آلودگی هوا صحبت می کنند. حتی اگر نخواهیم درباره اش حرف بزنیم وقتی هوای تیره و تار شهر، تا پیش چشمانم می آید چطور می توانیم انکارش کنیم؟ خوب است که حداقل آنچه باعث مرگ سالانه چند هزار نفر می شود را می شناسیم. که البته کافی نیست. 

نامش را هم صدا می کنیم غول آلودگی هوا. اما یک سوال این روزها مهمان که نه، شده میزبان ذهنم. اینکه آینده بشر چیست؟ ما چگونه منقرض می شویم؟ 

از عوامل طبیعی که چه بخواهیم و چه نخواهیم اتفاق می افتند و کاری از دست ما برنمی آید صرف نظر کنیم و برویم سراغ خودمان. سراغ کسانی به اسم "ما" که به نظر می رسد کارهایی از دستمان برمی آید. اما یا بلد نیستیم و یا نمی‌خواهیم انجام دهیم. گاهی برخی از اهالی محیط زیست را می بینم که عطش شهرت، مثل دوده های غلیظ و قطور آسمان این روزها، جلوی چشمشان را می گیرد. انگار کُن که نبرد قدرت ها درگرفته است. چنان پا روی شانه همدیگر می گذارند که زودتر به قله برسند. عرصه حفاظت از محیط زیست، گاهی تبدیل به میدان رقابت می شود تا بعضی از افراد، اصلی به نام اخلاق حرفه ای را فراموش می کنند و بر هم نوعان خودشان بتازند. 

کاش یک نفر پیدا می شد می گفت چه بر سر اخلاق، ادب و مهربانی ما آمده است؟ فرهنگ ایرانی که عرفا و ادبایش هر آنچه از حکایت، شعر و آموزه های اخلاقی داشتند را برایمان به یادگار گذاشتند تا یادمان نرود برای خواسته های شخصی مان همدیگر را به مضیقه نیاندازیم. شاید حرف هایم شبیه شعار باشد. این اتهام را به جان می خرم اما می‌خواهم با صدای بلند بپرسم مگر غیر از این است که انسان هم جزیی از محیط زیست است؟ نکند پازل جهان را بدون انسان تصور می کنیم و به فکر نجات جان کل ها، بزها، یوزها و آهوها و ... هستیم بی آنکه حواسمان باشد شانه انسانی که کنار ماست از سنگینی پای ما دارد می شکند. 

این روزها افراد مختلفی را می بینم که با اهداف مختلفی، نقاب حفاظت از طبیعت را به چهره می زنند. اگر روزی دیدید ما جنگل هایمان را از دست دادیم یا در سیل عظیم زباله ها غرق شدیم و یا آلودگی هوا رواندازی شد رویمان و سیاهی‌اش ما را مدفون کرد شک نکنید که باید انگشت اشاره مان را به سمت خودمان بگیریم. من و شمای شهروند، مدیر، نویسنده، استاد دانشگاه، فعال محیط زیست، هنرمند. ساده می گویم و این عناوین را کنار می گذارم. من و شمای انسان. مایی که برای رسیدن به اهداف شخصی مان، حاضریم به هر کاری دست بزنیم. جمع نمی بندم و نمی گویم رسم همه ما این است.

 اما می خواهیم بگویم اگر اخلاق و مهر از مسلک مان تفریق شود، و اگر خودمان را جدا از محیط زیست ببینیم و فقط به فکر نجات جان طبیعت و حیات وحش باشیم، سرراست تر بگویم روزی که فرهنگ فردمحوری، بین همه ما رایج شود، باید فاتحه انسان و محیط زیست، هر دو را با هم بخوانیم.

اگر حال طبیعت مان خوب نیست، دلیلش این است که حال آدم ها خوب نیست. برای همین هر چه تلاش می کنیم انگار به ریسمان پاره چنگ زده ایم. بی شک در بسیاری از موارد برای حفاظت از طبیعت، خوب عمل کردیم اما اگر اعتقاد داریم "آنچه البته به جایی نرسد فریاد است" دلیلش را باید در خودمان جستجو کنیم. مدیرانی که امروز بر صندلی های قدرت تکیه زده اند، از دل همین جامعه برخاستند. 

معلوم نیست با حال و روزی که داریم، حال نسل بعدی، مدیران آتی و طبیعت آینده هم خوب باشد. جامعه ای که بعضی از مردمانش اخلاق؛ صداقت، امانتداری، انصاف، وفاداری و مسئولیت اجتماعی را فدای آرزوهای شخصی شان می کنند. آنقدر که خون انسانیت ریخته می شود و بعد برای تلف‌شدن حیات وحش، بنای زاری کردن می گذاریم.

هولناک تر از هیولای آلودگی هوا، بی اخلاقی هایی ست که باعث شده روابط انسانی مان را تار و کدر کند. نگارنده این خطوط هم از سایه سنگین بداخلاقی ها در امان نیست و ممکن است من هم دچار باشم. پس سوزن و جوالدوز، هر دو را به خودم می زنم تا تلنگری باشد فراموش نکنم هر وقت شاخص دروغ، چاپلوسی، پارتی بازی و هزار و یک مورد شنیع دیگر در ذهنم مرز ناسالم را گذراند، به خودم زنهار دهم که این میان چیزی به نام "انسانیت" در حال جان دادن است. 

گذشته از خطر گرم شده زمین و از دست رفتن زمین های کشاورزی و به خطر افتادن امنیت غذایی و بالا رفتن آمار گرسنه ها و شتاب مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا و جنگ قدرت ها و تلف شدن کودکان و .... می بینید؟ حتی بی وقفه خواندنش هم آدم را به نفس نفس می اندازد. چه برسد به اینکه جهان بشود عرصه رخ دادن این اتفاقات هولناک. 

همچنان از خودم می پرسم 100 سال دیگر، ما هستیم؟ 500 سال دیگر چطور؟ علت انقراضمان را چگونه تیتر می زنند؟ تکلیف آدم ها را کدام خورشید از هم نپاشیده ای می خواهد روشن کند؟ آیا بشر با بی اخلاقی ها، بدعهدی ها، لامروتی‌ها که من اسم همه شان را می گذارم «کارد نامرئی» کمر به قتل خودش و هم نوعانش می بندد؟ قرار است ما اینطور منقرض شویم؟ خودمان به دست خودمان؟ عجب مرگ هراس انگیزی...

* فعال محیط زیست

منبع: زیست بوم