نطق سیاسیون برای محیط زیست
روز گذشته، ساختمان قبلی مجلس شورای اسلامی میزبان چهره‌های شناخته‌شده سیاسی، ازجمله اکبر هاشمی‌رفسنجانی، محسن رضایی، حجت‌الاسلام محمدجعفر منتظری، دادستان کشور، مسعود پزشکیان، نایب‌رئیس مجلس و... بود. علت گردآمدن این میهمانان در این ساختمان، البته برای موضوعی غیرسیاسی بود؛ همایشی با عنوان «همایش سیاست‌های کلی محیط زیست»، به میزبانی سازمان حفاظت محیط زیست که از این چهره‌ها دعوت شده بود تا در این زمینه سخنرانی کنند. بهانه و دلیل برپایی همایش نیز اولین سالگرد ابلاغ سیاست‌های کلی محیط زیست از سوی مقام معظم رهبری بوده است.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه شرق در ادامه نوشت: ایجاد نظام یکپارچه ملی محیط زیست، مدیریت هماهنگ و نظام‌مند منابع حیاتی، جرم‌انگاری تخریب محیط زیست، تهیه اطلس زیست‌بوم کشور، تقویت دیپلماسی محیط زیست، گسترش اقتصاد سبز و نهادینه‌سازی فرهنگ و اخلاق زیست‌محیطی، ازجمله محورهای ابلاغیه رهبر معظم انقلاب اسلامی است.
مسائل محیط زیست و تهدیدهای امنیتی
معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و میزبان اصلی این همایش، در ابتدای برنامه در سخنانی با بیان اینکه ابلاغ اهداف توسعه پایدار در سال گذشته، اتفاق مثبتی بود که هم‌زمان با ابلاغ سیاست‌های کلی محیط زیست صورت گرفت، گفت: ابلاغ سیاست‌های کلی محیط زیست از سوی مقام معظم رهبری، در آبان سال گذشته، اتفاق مهمی بود که مهم‌ترین شاخصه آن ایجاد هم‌گرایی ملی برای حفظ محیط زیست است. ابلاغ سیاست‌های محیط زیست به نفع همکاری و همدلی قوای کشور بود. علاوه بر قوای سه‌گانه، نیروهای مسلح نیز همکاری خوبی در این زمینه داشتند. همه مشکلات محیط‌زیستی حل نشده، اما هم‌گرایی خوبی شکل گرفته است.رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه ابلاغ سیاست‌های محیط زیست، فی‌نفسه در سپهر سیاسی و نظامات سیاسی کشور اتفاق مهمی بود، گفت: این سیاست‌ها در اولین فرصت از سوی اسحاق جهانگیری، معاون‌اول رئیس‌جمهوری ابلاغ شد و تقسیم کار دستگاه‌ها براساس سیاست‌ها شکل گرفت و مشخص شد هر یک از وزارتخانه‌ها موظف به اجرای کدام‌یک از ١٧ بند سیاست‌ها هستند.
معاون رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه اگر از این فرصت استفاده نکنیم، اقتصاد، کشاورزی و منابع طبیعی کشور ما آسیب جدی و ناگواری خواهند دید، افزود: ممکن است تخریب‌ها بازگشت‌ناپذیر باشد و دیگر فرصت بازسازی در طبیعت وجود نداشته باشد؛ بنابراین نباید اجازه دهیم ظرفیت زیستی طبیعت تمام شود. ابتکار با بیان اینکه ابلاغ اهداف توسعه پایدار در سال گذشته نیز اتفاق مثبتی بود که هم‌زمان با ابلاغ سیاست‌های کلی محیط زیست صورت گرفت، گفت: هم‌زمان با ابلاغ این سیاست‌ها دو جهت‌گیری خوب جهانی داشتیم، علاوه‌براین، این موضوع با تصویب برنامه ششم توسعه و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی همراه و هم‌زمان شد. هرچند گله داریم که در بطن سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به محیط زیست توجه نشده است، اما به طور نامحسوس موضوع محیط زیست در این سیاست‌ها مورد اشاره قرار گرفت و ما هم از این فرصت استفاده خواهیم کرد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه باید در موضع اشتغال و ایجاد فرصت‌های استثنایی برای ایران در حوزه تولید انرژی‌های نو، بهینه‌سازی مصرف انرژی و دستیابی به منابع جدید انرژی فعالیت کنیم، اظهار کرد: کسب‌وکارهای مرتبط با حفاظت محیط زیست، حفاظت تالاب‌ها و گردشگری طبیعی مشاغلی هستند که به اقتصاد ما کمک می‌کند. به این موضوع‌ها و سیاست‌های کلی محیط زیست توجه شده و این فرصت را برای کشور ما ایجاد کرده است. معاون رئیس‌جمهور تأکید کرد: قبل از اینکه این مسائل محیط زیست به تهدید جدی و حتی تهدید امنیتی تبدیل شود، باید با هم‌گرایی دستگاه‌های مختلف، تهدید را به فرصت تبدیل کنیم و لطمات محیط‌زیستی را جبران کنیم. خوشبختانه دولت یازدهم در کنار همه زمینه‌ها و مسائل اقتصادی و اهمیت‌دادن به مسئله برجام، موضوع محیط زیست را مورد توجه و در رأس سیاست‌ها قرار داده است. محیط‌زیستی خواندن دولت یازدهم از سوی آقای روحانی باعث شد دستگاه‌ها این مقوله مهم را در اولویت کاری خود قرار دهند و گام‌های مؤثری برای حفظ محیط زیست بردارند.
دولت مصوب کرده است در دستگاه‌های مختلف تأمین ٢٠ درصد از انرژی‌های نو، در دو سال اتفاق بیفتد که امیدواریم در مجلس شورای اسلامی نیز این طرح انجام شود. ابتکار با اشاره به سخنرانی مقام معظم رهبری در ١٧ اسفندماه سال ٩٣ گفت: در این سخنرانی ایشان به چند نکته تأکید داشتند. یکی از موارد نظارت بدون اغماض بود که سعی کردیم در سازمان حفاظت محیط‌زیست آن را سرلوحه کار خودمان قرار دهیم. برای همین سازوکاری برای آن تعریف کردیم و بخش‌های نظارتی ما درحال‌حاضر فعال هستند. در این موضوع مردم و رسانه‌ها کمک‌رسان ما بوده‌اند. یکی دیگر از فرازهای صحبت‌های مقام معظم رهبری جرم‌انگاری در حوزه محیط زیست بود که در این زمینه نیز همکاری خوبی با قوه قضائیه داریم. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به شهادت سه محیط‌بان که در ماه رمضان اتفاق افتاد، اظهار کرد: خون این شهدا تحرک بیشتری در دستگاه‌های متولی محیط زیست ایجاد کرد. بخش دیگر صحبت‌های ایشان ارائه کارنامه دستگاه‌های مختلف در حوزه محیط زیست بود. کارنامه دستگاه‌ها را در سال گذشته صادر کردیم و مجددا عملکرد دستگاه‌ها در دست بررسی است.
هاشمی‌رفسنجانی: به عنوان یک روستایی ارزش آب را می‌فهمم
دیگر سخنران این مراسم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، بود. او در صحبت‌های خود با تأکید بر اهمیت منابع آبی گفت: آبخوان‌داری و آبخیزداری بسیار اهمیت دارد. مصرف آب را باید مدیریت کنیم و کشاورزی ما باید راندمان مصرف آب را افزایش دهد. آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی در همایش سیاست‌های کلی محیط زیست، ضمن اشاره به عملکرد خوب نهادها در حوزه این سیاست‌ها گفت: ما اصل ۴۴ را هم که با تفسیر درستی از سیاست‌های رهبری فراهم شده بود، آماده کرده بودیم و اگر آن نیز همین‌طور که شما سیاست‌های کلی محیط زیست را پیگیری می‌کنید، پیگیری شده بود، امروز اقتصاد ما کاملا رقابتی بود؛ اما متأسفانه این‌طور نیست و بسیاری از سیاست‌ها فقط اسمی از آنها در نوشته‌ها است؛ تلاشی که محیط زیست کرد که هم در تهیه بندها و هم در پخته‌کردن آنها و هم در تصویب آن در مجمع نقش داشتند، کار بسیار مهمی است و در زمان مناسبی هم انجام شده است.
وی ادامه داد: اگر الان دنیا نفهمیده بود که چه بر سرش می‌آید و چه آینده بدی را با اعمال خودش برای کره خاکی و آبی به وجود خواهد آورد، کار به این خوبی پیشرفت نمی‌کرد. قبلا تلاش می‌شد آمریکا را هم وادار کنند به این مسئله بپیوندد؛ اما حاضر نبودند. چین هنوز هم برای پذیرفتن این موضوع دشواری دارد؛ اما خوشبختانه امروز دنیا فهمیده است و این هم طبیعت اوضاع آفرینش است که گاهی تا طبیعت به حد خطر نرسد، مردم و جامعه آگاه نمی‌شود؛ تا پریشان نشود کار به سامان نمی‌رسد. هر وقت دیدید بلاها متراکم و انبوه شد، منتظر رفع بلا باشید. آن زمان هم مردم به فکر می‌افتند و راهکار پیدا می‌کنند. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام تأکید کرد: خشک‌سالی‌ها، این آسیب‌هایی که به تالاب‌های ما رسیده و کویرزایی که رخ داده و این هوای آلوده که دائم از زمین به آسمان گرد‌و‌غبار می‌فرستد، مردم را قانع کرده که باید فکری کنیم؛ زیرا آلودگی‌ها بسیاری از مردم را مریض و فقیر کرده است. حفظ محیط زیست و شرایط طبیعی در قرآن موج می‌زند و خداوند به زیبایی‌هایی که در محیط زیست به ما داده است، می‌نازد؛ اما ما قدر آن را نمی‌دانیم و تنها وقتی آلوده شد، می‌فهمیم.
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی تصریح کرد: من به‌عنوان یک روستایی که در کویر کرمان و رفسنجان زندگی می‌کردم، ارزش آب را می‌فهمم. «تو قدر آب چه دانی که در کنار فراتی». اگر ارزش آب را می‌خواهی بفهمی، از آنها که در کویر هستند، بپرس. الان روشن شده دست‌کاری نظام طبیعی که خداوند برای ما تهیه کرده، مضر است. باید این نظام را حفظ کنیم تا خودمان محفوظ باشیم. البته کار سختی است و اگر می‌دانستیم آلودگی هوا چه بر سر ما می‌آورد، اجازه نمی‌دادیم موتورسیکلت‌هایی که به اندازه یک اتوبوس آلودگی ایجاد می‌کنند، حرکت کنند یا ماشین‌هایی تولید کنیم که این‌همه سوخت مصرف و آلودگی تولید می‌کنند. وی ادامه داد: باید از مسائل اساسی حرف بزنیم و باید کاری کنیم. یک مسئله، سوخت و انرژی است، با این شکل که الان انرژی تولید می‌کنیم، یعنی با سوخت فسیلی و آن هم ناقص، خطر ایجاد می‌کنیم. خیلی وقت است دنیا دنبال منبعی از انرژی است که آلودگی ایجاد نکند. مسئله دیگر آب است.
در کشورهایی که دائم بارندگی و منابع آبی دارند، خیلی محسوس نیست؛ اما حالا دیگر همه کشورها فهمیده‌اند که محیط زیست را نمی‌توان منطقه‌ای حفظ کرد. ما هرچه محیط زیست خود را حفظ کنیم، وقتی همسایگان ما آلوده باشند، این آلودگی به ایران منتقل می‌شود؛ یعنی دنیا از این نظر هم دهکده کوچکی است و کم‌کم دنیا برای آلوده‌کردن مجازات هم تعیین می‌کند. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: این‌همه زباله که علاوه بر تنگ‌کردن محیط بر ما خطرهای میکروبی برای ما درست می‌کنند، اینها را همین‌طور زیر خاک می‌کنیم؛ اما با این روش از دست میکروب‌ها به‌ویژه میکروب‌های بیمارستانی راحت نمی‌شویم. بیمارستان‌ها هر روز این میکروب‌ها را تولید می‌کنند. چطور اینها را بدون خطر‌سازی می‌کنند. آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی با تأکید بر اینکه دستگاه‌های ما وظیفه سنگینی دارند، اظهار کرد: ما قبلا فکرهایی برای مسئله آب کرده بودیم که متأسفانه ماند و از دست ما رفت. یکی از راه‌های بسیار ارزان، آبخوان‌داری است که من نمی‌دانم چرا این سیاست آبخوان‌داری فراموش شد. باید این آبخوان‌داری را احیا کنیم؛ البته راهکار فوری‌تر ما الان آن است که مصرف آب را کاهش دهیم.
گیاه‌هایی که آب کافی دارند، آن را درست مصرف می‌کنند؛ اما در کشور ما که ۹۵ درصد آب آن را کشاورزی می‌برد، راندمان پایینی دارد که می‌توان راندمانش را دست‌کم سه برابر کرد. ما قدر آب را در گذشته ندانستیم و تازه امروز کم‌کم می‌فهمیم. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در پایان خاطرنشان کرد: بقیه سیاست‌های کلی که در بخش‌های مختلف ابلاغ شده، نیز باید مثل محیط زیست که آن را پیگیری می‌کند و امسال گزارش یکساله‌شان ما را خوشحال می‌کند، پیگیری شود. بقیه سیاست‌ها هم عالمانه تهیه شده و اگر همه این سیاست‌ها را مبنا قرار دهیم، آن زمان است که توسعه پایدار خواهیم داشت. توسعه پایدار تنها با محیط زیست نمی‌شود و خیلی چیزها را باید رعایت کنیم تا به توسعه پایدار برسیم.
دادستان کشور: در مقابل تخریب محیط زیست کوتاه نمی‌آییم
سخنران دیگری که در همایش سیاست‌های کلی محیط زیست برای حاضران صحبت کرد، حجت‌الاسلام «محمدجعفر منتظری»، دادستان کل کشور بود، او در این همایش در سخنان خود گفت: شاهد تجاوزاتی به منابع طبیعی، جنگل‌ها و اراضی ملی هستیم که جلوگیری از آنها یکی از وظایف سازمان محیط زیست و سایر دستگاه‌های مرتبط است. در اطراف تهران به‌ویژه در شمال پایتخت و لواسانات، تجاوز به منابع طبیعی بسیار دیده می‌شود، دستگاه‌های دولتی و پولدارها در تخریب طبیعت با هم مسابقه گذاشته‌اند، چه کسی مسئول مقابله با این روند تخریبی است؟ هم قوه قضائیه، هم محیط زیست، دستگاه‌های ذی‌ربط و همچنین مردم، مسئول مقابله با تخریب طبیعت هستند، از زمانی که عهده‌دار این مسئولیت شدم، از تمام همکاران خواستم و تأکید کردم که مسئله صیانت از حقوق عمومی و محیط زیست را با جدیت دنبال کنند.
دادستان کل کشور تأکید کرد: قوه قضائیه در این زمینه جدی است، اما تمام ابزار در اختیار ما نیست، اگر بین قوه قضائیه، سازمان محیط زیست و دستگاه‌های اجرائی، تعامل باشد، قطعا موفق خواهیم شد، اما اگر دستگاه‌ها به‌تنهایی و بدون همراهی یکدیگر کار کنند، موفقیتی در کار نخواهد بود. از آنچه در حوزه وظایف قانونی، اخلاقی و اجتماعی دادستان کل است، کوتاهی نمی‌کنم و تمام تلاش خود را برای نگهداری از این سرمایه‌های ملی و مهم به کار خواهم گرفت، اما نیازمند اطلاع‌رسانی در این زمینه نیز هستیم. منتظری گفت: قانون آیین دادرسی کیفری که سال گذشته اجرائی شد، اختیارات ما را توسعه داد، بنابراین در هرکجای کشور، هر بخشی از محیط زیست و حقوق عمومی تعرضی دیده شود و گزارش آن به قوه قضائیه برسد، مطمئن باشید با جدیت پیگیری خواهیم کرد و آن را جزء وظایف خود می‌دانیم. قوه قضائیه عزم خود را جزم کرده و ٤٥٠ دادستان در سراسر کشور آماده فعالیت در این راستا هستند، البته هرچقدر هم آماده باشیم، اما اگر همکاری لازم بین محیط زیست و سایر دستگاه‌ها نباشد، مشکلی حل نخواهد شد.
دادستان کل کشور به دستور وزیر جهاد کشاورزی برای متوقف‌کردن بهره‌برداری از جنگل‌های کشور اشاره کرد و گفت: این خبر بسیار خوشحال‌کننده‌ای است البته نمی‌توان گفت بهره‌برداری از جنگل‌ها، بلکه باید گفت بلعیدن جنگل را متوقف کرده است و باید جلو ضرر را از هرجا که می‌شود گرفت. وی خاطرنشان کرد: هرگاه رؤسای دستگاه‌های مربوطه می‌بینند که زیرمجموعه‌های آنها با عوامل تخریبی محیط زیست، زدوبند کرده‌اند، با آنها برخورد جدی داشته باشند و باید دست به دست هم دهیم تا محیط زیست خود را که سرمایه ملی است، صیانت کنیم. یکی از وظایف دادستان کل کشور، حقوق عمومی است که حفاظت از این عناصر جزء حقوق عمومی است و قطعا از آن کوتاه نخواهیم آمد.
محسن رضایی: باید پلیس محیط زیست ایجاد شود
محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، نیز که سخنران دیگر این مراسم بود، در صحبت‌های خود با تأکید بر اینکه خلأ رصد تهدیدات محیط‌زیستی در کشور وجود دارد، اظهار کرد: در زمینه اجرای سیاست‌های کلی محیط زیست احتیاج به ضابط قوه قضائیه در حوزه محیط زیست داریم و باید پلیس تخصصی برای این موضوع ایجاد شود.
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: در سند سیاست‌های کلی محیط زیست علاوه بر مسائل اصلی محیط زیست به مسائل بین‌بخشی نیز توجه شده است. اولین کار در این زمینه نیز ایجاد قانون جامع محیط‌زیستی است. در شرایطی که برنامه ششم توسعه در حال تنظیم است، فرصت خوبی است که احکامی را برای سیاست‌های کلی محیط زیست لحاظ کنیم. رضایی تأکید کرد: دومین مسئله در زمینه سیاست‌های کلی محیط زیست، بحث اجراست که در این زمینه احتیاج به ضابط قوه قضائیه در حوزه محیط زیست داریم.
سازمان حفاظت محیط زیست به‌تنهایی نمی‌تواند ضابط قوه قضائیه باشد. درحال‌حاضر سازمان محیط زیست نیروهای محیط‌بانی دارد که تعدادشان کم است. بنابراین به پلیس تخصصی در این زمینه احتیاج داریم که ضابط قوه قضائیه در برخورد با جرائم زیست‌محیطی باشد و تهدیدات زیست‌محیطی را که در سیاست‌های کلان هم به آن اشاره شده، رصد کند. وی افزود: آتش‌سوزی پی‌درپی جنگل‌ها ممکن است بر اثر افزایش درجه حرارت هوا باشد، ولی وقتی این اتفاق به صورت سریالی صورت می‌گیرد، احتیاج به نگاه و بررسی امنیتی و سیاسی دارد.
نمی‌توان همه این موضوع را به عوامل طبیعی مرتبط کرد. بنابراین خلأ رصد تهدیدات محیط‌زیستی در کشور وجود دارد و بهترین بخش برای پیگیری این موضوع، سازمان حفاظت محیط‌زیست است. رصد امنیت محیط‌زیستی باید با همکاری دستگاه‌های امنیتی صورت گیرد و افرادی که در آن کار می‌کنند باید هم کارشناس محیط زیستی باشند و هم جنبه امنیتی داشته باشند.
آمادگی مجلس برای حمایت از محیط زیست
مسعود پزشکیان، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی، نیز در همایش سیاست‌های کلی محیط زیست با تأکید بر تدوین برنامه‌های راهبردی برای حمایت از محیط زیست تصریح کرد: نمایندگان مجلس آمادگی دارند هر قانونی را برای حمایت از این حوزه تصویب کنند. وی تأکید کرد: در مجلس برای تصویب قوانین در زمینه محیط زیست آمادگی کامل داریم، اما پیش از اینها احتیاج به فرهنگ‌سازی در زمینه محیط زیست در صداوسیما، مدارس و مساجد داریم تا مردم با باور برای حفظ محیط زیست تلاش کنند. اگر افراد از عاقبت تخریب محیط زیست مطلع شوند، به این راحتی به تخریب و آلودگی آن اقدام نمی‌کنند. ارزیابی مثبت از عملکرد قوای سه‌گانهرئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام و معاون پارلمانی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در سخنرانی خود در این همایش، عملکرد قوای سه‌گانه کشور در زمینه سیاست‌های کلی محیط زیست را مثبت ارزیابی کرد. محمد مجابی اظهار کرد: در آستانه سالگرد ابلاغ سیاست‌های کلی محیط زیست از سوی مقام معظم رهبری هستیم و مطالبات ایشان در سخنرانی ١٧ اسفند سال ٩٣ باعث شد اقدامات وسیعی برای پاسخ به این مطالبات صورت گیرد.
در فاصله کمتر از شش ماه از این سخنرانی تصویب سیاست‌های کلی محیط زیست در مجمع تشخیص مصلحت نظام شکل گرفت. وی با بیان اینکه سه سال است که به دستور رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و هماهنگی دبیر این مجمع، کمیته محیط زیست مجمع فعالیت می‌کند افزود: بیش از ٧٠ نفر از متخصصان محیط زیست از سه قوه و نیروهای مسلح به تهیه پیش‌نویس سیاست‌های کلی محیط زیست پرداختند. مجابی با تأکید بر اینکه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در تدوین سیاست‌ها راهنمایی‌های کاربردی داشته‌اند، گفت: ایشان در تک‌تک سیاست‌ها ما را راهنمایی کردند؛ برای مثال در موضوع مربوط به دیپلماسی محیط زیست اشتباهی صورت گرفته بود که با تدبیر ایشان اصلاح شد.
وی با اشاره به اینکه در حال تهیه دومین گزارش مربوط به سیاست‌های کلی نظام در حوزه محیط زیست هستیم گفت: امیدواریم بتوانیم گزارش مربوط به امسال را نیز تهیه و وضعیت دقیق محیط زیست کشور را ترسیم کنیم؛ بنابراین باید محیط زیست را در اولویت‌های سیاست‌های خود قرار دهیم. اصلی‌ترین بحث در شرایط حاضر پیگیری سیاست‌ها است که کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام این بحث را مد نظر دارد. معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست افزود: همان‌طور که قانون اساسی حفظ محیط زیست را از وظایف همگانی می‌داند باید برای حفاظت از منابع طبیعی از عزم ملی استفاده کنیم و مردم در حوزه محیط زیست ورود جدی کنند و مطالبه‌گر محیط زیست سالم و در نتیجه افزایش کیفیت زندگی باشند.
