جلوی مرگ خاک را بگیریم
پنجشنبه, ۱۳ آبان ۱۳۹۵، ۰۷:۲۵ ق.ظ
خاکها رمقی ندارند اما صدایشان شنیده نمیشود، در نهایت هم میمیرند بدون آنکه برایشان سوگواری کنند چون به گفته یکی از کارشناسان زمین شناسی متولی ندارند.
در میان تمام آلودگیهایی که درباره آن صحبت میشود، کمتر به موضوع آلودگی خاک توجه شده است، در حالی که آگاهی در مورد آلودگی هوا و آب تا آلودگیهای بصری و صوتی بخش زیادی از مسائل مربوط به محیط زیست و اجتماع ما را به خود اختصاص داده است.
سروش مدبری، استاد زمینشناسی که در زمینه آب و خاک پژوهشهای بسیاری انجام داده، در مورد تعریف آلودگی خاک گفت: «ما بر اثر فرآیندهای مختلف تولید کالا، کشاورزی و سیر زندگی خودمان آلایندههای مختلفی تولید میکنیم که سرنوشت نهایی بیشتر آنها به سمت خاک است. به عنوان مثال پسماندها راهی خاک میشوند همانطور که فاضلاب و پسابها هم به سمت خاک میروند. در واقع به دلایل مختلف همچون فعالیتهای صنعتی و کشاورزی و زندگی روزمره، آلودگی به خاک تزریق میشود.»
خاکی که رمق ندارد
او در مورد اینکه خاکها طی فرآیند آلوده شدن چه مسیری را طی میکنند، ادامه داد: «خاک هم مثل هر بخش دیگری از محیط زیست، ظرفیت تحمل خاص و معینی دارد و قادر به از بین بردن بیش از اندازه آنچه به آن افزوده میشود، نیست. برخی آلایندهها به دلیل میکرو ارگانیسمهای موجود، از بین میروند مثل باد یا نور خورشید و... اما وقتی حجم زیادی آلودگی خارج از ظرفیت خاک وارد آن شود، نباید انتظار داشته باشیم که خاک هم آن را تحمل کند. اینجاست که عملکرد خاک تغییر کرده و در نهایت با خاک مرده مواجه میشویم که دیگر عملکرد قبلی را ندارد.»
مدبری سپس خاکهای اطراف پالایشگاه تهران را نمونهای از خاکهای مرده عنوان کرد که حتی نمیتوان روی آن آسفالت انجام داد یا خانه ساخت. به گفته او، بیشترین خاک مرده در مناطق صنعتی و نفتی ایجاد میشود و هر نوع ماده صنعتی توانایی ایجاد خاک مرده را دارد. مثال مدبری در این زمینه صنایع چرم است که به دلیل کروم زیاد، محوطه اطراف خود را آلوده میکند.
این کارشناس خاک همچنین تاکید کرد که استفاده بیش از حد از زمینهای کشاورزی نیز باعث مرگ خاک میشود: «در سالهای اخیر برای استفاده بیشتر از زمینهای کشاورزی، با سم و کودهای مختلف از خاک بهرهبرداری میکنند در حالی که این کار مثل دوپینگ است و خاک بعد از مدتی دیگر رمقی نخواهد داشت.»
خاکی که متولی ندارد
مدبری در ادامه به ضررهای بیتوجهی به افزایش خاک مرده اشاره کرد: «وقتی زمین بمیرد، قابلیت خود را از دست میدهد و چون خاک در کشور ما متولی خاصی نداشته، زمانی هم که دچار مشکل میشود، کسانی که موجب آلودگی آن شدهاند، مجازات نمیشوند و همین مسأله به مرور موجب گسترش مشکلات مربوط به خاک خواهد شد. البته در کشورهایی که قانون خاک دارند، اگر مشخص شود آلایندههایی به خاک صدمه زدهاند، حتما با آنها برخورد خواهد شد و مجبور میشوند خاک را ترمیم کنند، در حالی که ما چون منابع خود را ارزشگذاری نکردهایم، با آلایندهها نیز برخورد نکردهایم. در این میان خاک در پایینترین سطح توجه قرار داشته است.»
به گفته او هزینه بازگرداندن خاک مرده به حالت قبل که به اصطلاح پاکسازی خاک نام دارد، زیاد است و در کشورهای توسعه یافته برای هر مترمکعب از یکصد تا ٥ هزار دلار برای این کار صرف میشود. مدبری همچنین به این نکته نیز اشاره کرد که به دلیل بیتوجهی، وضعیت خاک روزبهروز بدتر میشود و طی حدود ٤٠ سالی که از تاسیس سازمان محیط زیست میگذرد، خاکی نبوده است که از آن رفع آلودگی شده باشد.
منبع: روزنامه شهروند
۹۵/۰۸/۱۳