وضع آب بدتر از آن است که می‌گویند
بحران آب از گزارش‌هایی که سازمان هواشناسی مطرح می‌کند، مشخص است؛ حتی اگر این سازمان هم گزارشی ندهد، مطابق اخبار و اطلاعاتی که منتشر می‌شود، به نظر می‌رسد، هر روز احتمال بیشتری دارد که با کم‌آبی، بیشتر مواجه شویم.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه وقایع اتفاقیه، در تأیید کم‌آبی که به نظر می‌رسد مردم باورشان نمی‌شود (چون اخبار مربوط به بارش‌ها ظاهرا گول‌زننده هستند و البته چند دلیل دیگر) نخستین روز همین هفته بود که کارشناس اداره هواشناسی که در بخش خبری ساعت 14 شبکه اول، گزارش می‌داد، بر کمبود بارش امسال در مقایسه با زمان مشابه از پارسال تأکید کرد و به مخاطبان بخش خبری پیشنهاد داد: «با توجه به اینکه احتمال دارد امسال در مقایسه با پارسال بارش کمتری داشته باشم، بهتر است مردم از همین الان صرفه‌جویی آب را شروع کنند تا در بهار و تابستان به مشکل برنخوریم.» مشکلی که او مطرح کرد، البته تازگی ندارد اما مردم ایران به دلایل مختلف، ظاهرا باورشان نمی‌شود که ایران کم‌آب است.
مطابق آنچه از ظاهرا امر بر می‌آید، به این دلیل که تاکنون به رغم تمام هشدارها در سال‌های گذشته، جیره‌بندی چندانی در شهرهای مختلف کشور انجام نشده، گویا مردم کم‌آبی در ایران را نپذیرفته‌اند اما مطابق آنچه کارشناسان می‌گویند، درست است که کم‌آبی طی این سال‌های خشک بر مردم فشار چندانی نیاورده اما منابع بهره‌بردار برای مدیریت آب، از سفره‌های زیرزمینی برداشت کرده و اکنون در وضعیتی قرار داریم که ذخیره آب در این سفره‌ها پایان یافته است.
وضع آب، چنان بد است که زمین در برخی از استان‌های کشور ترک خورده و نشست کرده است. کارشناسان معتقدند این نشست‌ها به این دلیل است که پیش از این در بافت‌های زیرزمینی آب وجود داشته و اکنون که آب مصرف و تمام شده، جای خالی آب به این دلیل که جایگزینی ندارد، نشست می‌کند و اثرش روی زمین باقی می‌ماند. روز یکشنبه ، روابط عمومی استانداری البرز گزارش داد، سخنرانی‌ای توسط پرویز کردوانی انجام شد که به بحران آب در ایران پرداخته بود. کردوانی که به استانداری البرز رفته بود، در جلسه شورای حفاظت آب این استان حاضر شد و تأکید کرد: «32 سال پیش، بحران‌های امروز را پیش‌بینی کرده بودم. بحران آب در کشور حتی کویرهای ما را نیز تحت تأثیر قرار داده و این مناطق نیز در حال از بین رفتن هستند. مشروح صحبت‌های پرویز کردوانی که از او به‌عنوان پدر کویرشناسی ایران یاد می‌شود، در ادامه آمده است:
دیگر آب نداریم
پروفسور پرویز کردوانی، در جلسه شورای حفاظت آب استان البرز که در سالن شهدای دولت استانداری برگزار شد، گفت: وضعیت آب در ایران بسیار بدتر از آن چیزی است که همه می‌دانند و ایران دیگر آبی ندارد. من کل کشور ایران را از نزدیک دیده‌ام و مورد بررسی قرار داده و این موضوع را مشاهده کرده‌ام. او در ادامه با بیان اینکه به طور کلی چهار منبع آب وجود دارد، خاطرنشان کرد: آب‌های سطحی، زیرزمینی، رطوبت هوا و بارندگی، چهار منبع اصلی آب هستند. هر چهار منبع آب در ایران کم شده و امروز ایران را در وضعیت بحران آب قرار داده است. او به رطوبت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع آب اشاره کرد و گفت: بسیاری از مناطق دنیا به سراغ رطوبت رفته‌اند و از این طریق هزاران هکتار باغ ایجاد کرده‌اند. کردوانی، استحصال آب از هوا را در چابهار امکان‌پذیر دانست و گفت: چابهار در دنیا یک استثناست، این منطقه بادهای شرجی و موسمی خوبی دارد و باید از آن برای تأمین آب استفاده کرد اما گوش شنوایی نیست.
این شهروند افتخاری استان البرز، مقصردانستن کشاورزان در هدررفت آب را رد کرد و گفت: از دهه 40 که حفر چاه در روستاها رواج پیدا کرد، قنات‌ها از بین رفت و همه به سراغ حفر چاه رفتند. کل چاه‌های حفرشده ایران در این مدت 50 هزار حلقه بود، اما این تعداد بین سال‌های 1355 تا 1360 به 150 هزار حلقه رسید. کردوانی در بخش دیگری از سخنان خود به نامه‌ای که نادر قاضی‌پور سال‌ها پیش به‌عنوان نماینده مجلس، نوشته و برای او ارسال کرده است، اشاره و تصریح کرد: او در این نامه از من خواست تا برای دریاچه ارومیه چاره‌ای بیندیشم، اما وقتی از نزدیک مشاهده کردم که چاه‌های زیادی اطراف دریاچه را احاطه کرده است، گریه کردم و گفتم این دریاچه دیگر احیا نخواهد شد.
پدر کویرشناسی ایران در ادامه از چند طرح به‌عنوان طرح‌هایی خیالی یاد کرد و گفت: اتصال دریای‌خزر به خلیج‌فارس، احیای دریاچه جازموریان، شکافتن رشته‌کوه البرز برای نفوذ رطوبت هوا به مناطق مرکزی کشور، جنگل‌کاری و طرح تغییر آب و هوا با ایجاد دریاچه‌های مصنوعی که در سال‌های گذشته مطرح شده است، ازجمله طرح‌های خیالی و غیر‌قابل اجراست.
او افزود: طرح اتصال دریای‌خزر به خلیج‌فارس که از سال‌های دور مطرح بود، در زمان دولت قبل نیز مطرح شد و همان موقع از دفتر رئیس‌جمهوری با من تماس گرفتند و علت مخالفت من را جویا شدند و عنوان کردند که رئیس‌جمهوری وقت، اصرار بر اجرای این طرح دارد و من می‌دانستم که این طرح خیالی و غیر‌قابل اجراست. کردوانی اضافه کرد: به هر حال، در وضعیت کنونی باید در ارتفاعات کشور امکان نفوذ آب به زمین ایجاد شود، سدهای کشور رسوب‌گیر داشته باشند و شست‌و‌شوی هیدرولیک شود، اما هیچ‌کدام از این کارها انجام نشده است. شهر تهران در 50 سال آینده نه آب زیرزمینی دارد و نه سدی که آب جمعیت آن را تأمین کند. کردوانی با بیان اینکه 32 سال پیش درباره بحران آب هشدار داده بود، اعلام کرد: حفر چاه، غارت آب، پیشروی آب شور و نشست زمین را از همان موقع هشدار داده بود. او، رفسنجان را به‌عنوان یکی از مناطقی که با بحران شدید آب مواجه است، معرفی کرد و گفت: رفسنجان هزار و650 حلقه چاه دارد که این چاه‌ها دیگر آب ندارند و از آن نمک خارج می‌شود، کشت پسته، رفسنجان را نابود کرد. کردوانی به جهرم به‌عنوان یکی دیگر از این مناطق اشاره و اعلام کرد: همه باغ‌های جهرم دارای سیستم آبیاری قطره‌ای است اما عمق چاه‌های این شهرستان به 600 متر رسیده است و دشت آن دیگر آب ندارد و مردم به کوه‌ها به‌عنوان منابع تأمین آب روی آورده‌اند.
او از چاه به‌عنوان سرطان قنات یاد کرد و گفت: بسیاری از دشت‌های ممنوعه کشور فقط برای کشاورزی ممنوع است و اشتباه همین‌جاست. او در بخش دیگری از سخنان خود، به نشست زمین در کشور اشاره و اعلام کرد: زمانی که زمین در منطقه‌ای نشست کند، دیگر آب توانایی نفوذ به سطح پایین زمین را ندارد، همچنین این وضعیت باعث ازبین‌رفتن تأسیسات زیرزمینی نیز می‌شود.
کردوانی گفت: یکی از عوامل نشست زمین، نشت آب از شبکه‌های آبرسانی است؛ به‌طوری‌که طبق آمار 90 هزار کیلومتر از شبکه‌های آبرسانی کشور در حال نشت‌کردن است. نشست زمین، باعث کج‌شدن تعداد زیادی از دکل‌های برق کشور شده و همچنین خیلی از راه‌های کشور نیز نشست کرده است. پدر کویرشناسی ایران طرح‌های جنگل‌کاری در ایران را رد کرد و گفت: جنگل‌کاری دیگر جواب نمی‌دهد؛ چراکه سطح آب‌های زیرزمینی آن‌قدر پایین است که هر درخت کاشته‌شده تا آخر عمر باید آبیاری شود و ریشه‌اش به رطوبت داخل زمین نمی‌رسد.
کردوانی با انتقاد از ایجاد صنایع در مناطق خشک کشور تصریح کرد: چرا اصفهان باید به شعاع 50 کیلومتر ناحیه صنعتی داشته باشد؛ با کدام آب قرار است در اردکان یزد کارخانه فولاد ساخته شود؟ او تصریح کرد: جمعیت کشور در حال افزایش است و این جمعیت به آب و غذا نیاز دارد. تا پیش از این می‌گفتند چاه بزنید، باید به این روز نیز فکر می‌کردند. کردوانی خاطرنشان کرد: به نظر من باید آب صنعت، کشاورزی و شهر را نصف یا حتی به یک‌سوم کاهش دهند اما در کنار آن برنامه‌ریزی دقیقی انجام شود؛ به‌طوری‌که مثلا، وقتی یک چاه کشاورزی بسته می‌شود، در کنار آن شغلی ایجاد شود تا روستاییان مجبور به مهاجرت نشوند. او بر لزوم استفاده از تجربه جهان تأکید کرد و گفت: استرالیا تجربه خوبی در زمینه مدیریت منابع آب دارد که می‌توان از آن استفاده کرد.
کردوانی با بیان اینکه استفاده از آبیاری قطره‌ای دردی را دوا نمی‌کند تصریح کرد: باید از آب استفاده چندمنظوره شود. او با انتقاد از چمن‌کاری در فضای سبز شهری اعلام کرد: چمن هم سرطان‌زاست و هم به گرم‌شدن زمین منجر می‌شود. در یکی از شهرهای آمریکا، کل چمن‌های شهر را از بین بردند اما در ایران کسی به این موضوعات توجه نمی‌کند. کردوانی تصریح کرد: تمامی اقداماتی که برای فضای سبز تهران و کرج انجام می‌شود، اشتباه است و باید در آن تجدید نظر شود.
