خالی شدن زیر پای پارسه
بحران پشت بحران؛ چیزی تا تخریبش نمانده است، تخت جمشید را می‌گویم، همان بنای تاریخی که یکی از مشخصه بارز ایران زمین است، اما زبان ندارد تا به دفاع از خویش برخیزد و به عنوان یک اثر فرهنگی قد علم کند. او اکنون تشنه و ترک خورده است و با زبان بی زبانی فقط انتظار می‌کشد؛ انتظار تدبیری که او را از این وضعیت نابسامان برهاند و زخم‌هایش را التیام بخشد، تا بلکه دوباره بتواند با عرض اندام گردشگران را به خود جذب کند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان، خشکسالی، کم آبی، از بین رفتن سفره‌های زیر زمینی آب، پدیده فرونشست زمین و شکاف در دل زمینی که کمی آن طرف تر از آن مجموعه جهانی تخت جمشید وجود دارد سبب شده تا حال این میراث فرهنگی روز به روز وخیم تر شود، چرا که با وجود زمینه‌های کشاورزی در مرودشت استان فارس چاههای بیشماری حفر شده اند که تعدادی از آنها نیز غیر قانونی است. این مساله باعث شده سطح آب‌های زیرزمینی تقلیل یافته و حفر چاهها هم شکاف عمیقی را در دشت تخت جمشید و نقش رستم ایجاد کرده است. همه این مسائل دست به دست هم داده تا این میراث فرهنگی در وضعیت بحرانی قرار بگیرد.
این در حالی است که مرکز زمین شناسی جنوب کشور نیز اعلام کرده که فارس جزو استان‌هایی است که خطر فرونشست‌‌های زمین آنها را تهدید می‌کند و این مساله شهر شیراز را نیز در معرض خطر قرار داده است، به گونه ای که دستگاه‌های متولی باید به بررسی علل آن توجه ویژه کنند. خرداد امسال مدیر مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور(مرکز شیراز) درباره شهرستان‌هایی که با این پدیده روبه رو هستند، بیان کرد: شهرستان‌های داراب، فسا، نی ریز، مرودشت و استهبان از جمله شهرستان‌هایی هستند که پدیده فرونشست در آنها بسیار نگران کننده است و باید مطالعات دقیقی پیرامون آن انجام شود. طهمورث یوسفی با اظهار نگرانی از اینکه فرونشست در برخی از این شهرستان‌ها زیرزمینی است، اظهار کرد: در برخی از این مناطق از جمله استهبان و مردوشت شکستگی‌های زیرزمینی ایجاد شده که به صورت تونل‌های گسیخته بوده و نگران کننده است. با وجود این، صدای نگرانی بسیاری از کارشناسان نیز از مدت‌ها پیش درآمده است تا بلکه به گوش‌های شنوایی برسد و دوباره جمشید را به مسند خود بنشانند. از سوی دیگر، تحقیقات باستان شناسی در این زمینه در حال بررسی است تا هر چه زودتر این بنای تاریخی جان دوباره بگیرد.
حفر چهار چاه جدید در تخت‌جمشید، در کمتر از ۱۵ روز
چندی پیش علیرضا افشاری دبیر دیده بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران به سید محمدعلی افشانی، استاندار فارس، نامه‌ای نوشت و خواهان ابطال مجوز حفر چاه در حریم تخت جمشید شد. در این نامه آمده است: «خبر پدیده فرونشست و شکاف در زمین در نزدیکی مهم‌ترین مجموعه تاریخی کشورمان، تخت‌جمشید و همچنین اثر ارزشمند نقش رستم را با تاسف از سالها بی توجهی همه شنیدیم؛ چرا که به گفته مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید نخستین ترک‌ها و فرونشست زمین‌‌ها در پیرامون و حریم این دو مجموعه از حدود هشت سال پیش دیده شده است. کارشناسان متفق‌القول می‌‌گویند حفر چاههای غیرمجاز و برداشت و کاهش بی رویه آب‌های زیرزمینی، در کنار کاهش بارندگی‌‌ها و خشکسالی و اصرار بر گسترش کشاورزی سنتی، باعث این رویداد تلخ بوده، اصراری که سبب شده است عمق چاهها در این منطقه که تا یکی دو دهه پیش شش متر بود، اکنون به عدد فاجعه بار ۲۹۰ متر رسیده باشد! آن‌گونه که دوستداران محلی میراث فرهنگی می‌‌گویند، چاهها حتی حریمهای درجه یک و دوی تخت جمشید را نشانه رفته اند. این در حالی است که یکی از قوانین یونسکو برای ثبت جهانی آثار در فهرست خود «حفظ حریم آثار» است. همچنین قوانین ملی و بین‌المللی کاملا روشن هرگونه دخل و تصرف در حریمهای آثار، به ویژه حریمهای درجه یک و دو را ممنوع اعلام کرده‌اند. استادان دانشگاه شیراز وضعیت سایت جهانی تخت جمشید را «بسیار خطرناک» توصیف می‌کنند.
چند سال پیش شکاف‌ها تنها در قسمت شرقی به وجود آمد، اما در این مدت خیز آنها بیشتر شده و در شرق، غرب و جنوب تخت جمشید نیز دیده میشود. پدیده فرونشست زمین و فروچاله‌‌ها پدیده‌‌های طبیعی هستند که به تدریج و در بلندمدت در طبیعت ایجاد میشوند و خطرهای فراوانی را به دنبال دارند و در دشت تخت جمشید به دلیل خشکسالی و برداشت‌‌های بی رویه از منابع آبیِ زیرزمینی ایجاد شده است. همچنین نابودی مهم‌ترین اثر تاریخی و تمدنی ما آن هم در هنگامه ای که نبرد امروز ما همان‌طور که گفته شده نبردی نرم و هویتی است، آن هم به بهانه تولید چند تُن صیفی جات واقعا امری خردستیزانه است. از این رو، از شما مدیر گرامی خواهش می‌‌کنیم همه مجوزهای حفر چاهها، نه تنها در حریمهای یاد شده بلکه حتی در حریم درجه سه تخت جمشید را به دلیل وضعیت فوق العاده پیش آمده باطل کنید، به ویژه آنکه در کمال ناباوری شاهد آن هستیم که در همین یکی دو هفته دست‌کم چهار چاه در فاصله بسیار اندکی از تخت جمشید در حال حفر هستند.» رونوشت این نامه به عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور و مسعود سلطانی فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فرستاده شده است. این در حالی است که از یک طرف پژوهش‌های باستان شناسی ساماندهی به وضعیت تخت جمشید را به تاخیر انداخته است و از طرف دیگر عملیات عمرانی کارخانه آرد نقش رستم در محدوده حریم درجه دوی محوطه تخت جمشید نیز در حال طی کردن مراحل قانونی تخلفات خود است، چرا که این کارخانه به دلیل تولید زیاد گندم نیاز به ذخیره سازی به شیوه بهداشتی دارد، به گونه ای که ساخت سیلوهای بتنی در محوطه کارخانه لازم است. با وجود این، وضعیت بحرانی تخت جمشید حساسیت‌های لازم را برانگیخته است و قرار است هر چه زودتر راه چاره ای پیدا شود. به همین دلیل اکنون همگان چشم دوخته اند به مطالعاتی که قرار است این راه را نشان دهد و مجددا افتخار را به تخت جمشید بازگرداند.
باید سفره‌های زیرزمینی آب مدیریت شوند
تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه رحمت و از طرف دیگر به مرودشت محدود است. این کاخ‌های عظیم سلطنتی در کنار شهر پارسه که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند ساخته شده است، در حالی که اکنون حال خوشی ندارد، چرا که از سالها قبل نسبت به فرونشست زمین‌های اطراف آن هشدار داده شد، اما مسئولان وقت ترتیب اثر ندادند تا اینکه پدیده فرونشست و شکاف زمین رفته رفته به تخت جمشید نزدیک شد. اکنون این بنای تاریخی به مرحله ای رسیده است که اگر دیر بجنبیم با خاک یکسان میشود، تا جایی که مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با بیان اینکه اطلاعات جدیدی از وضعیت بحرانی حاکم بر تخت جمشید نداریم و در حال مطالعه پیرامون آن هستیم، می‌گوید: برخی ترک‌ها در محدوده این میراث فرهنگی و نقش رستم به دلیل خشکسالی پیش آمده اند و هر سال هم بیشتر میشوند.
مسعود رضایی منفرد می‌افزاید: این مساله تنها مربوط به تخت جمشید نمی‌شود، بلکه کل مرودشت استان فارس دچار بحران شده است، به گونه‌ای که ممکن است فرونشست زمین به زیرساخت‌ها و تاسیسات زیربنایی فارس نیز آسیب برساند. از او می‌پرسیم که چگونه تخت جمشید از این وضعیت بحرانی بیرون می‌آید که می‌گوید: باید وزارت جهاد کشاورزی، سازمان آب، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و... با هم در انجام اقدامات مختلفی همچون تغییر الگوی کشت، عدم کاشت برنج در منطقه، پرداخت هزینه‌های کشت به کشاورزان، کنتورگذاری و... همکاری کنند تا این شرایط بهبود یابد. البته جلساتی داشته اند و تصمیماتی نیز گرفته شده است که امیدواریم نتیجه بخش باشد. مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در مورد عملیات عمرانی در محدوده کارخانه آرد نقش رستم واقع در محدوده حریم درجه دوی میراث جهانی تخت جمشید می‌گوید: عملیات این کارخانه تا انجام تحقیقات باستان شناسی متوقف شده است و فعلا مراحل قانونی تخلفات را طی می‌کند. از او درباره حفر چهار چاه جدید در تخت جمشید می‌پرسیم که می‌گوید: پروژه حفر چاهها در محدود تخت جمشید توسط سازمان آب تعطیل شده است. او با بیان اینکه فرونشست زمین ناشی از وقوع خشکسالی‌‌های پی در پی و برداشت بی رویه از منابع آب زیر زمینی است، ادامه می‌دهد: بهبود شرایط تخت جمشید به تصمیم ملی نیاز دارد. باید سفره‌های زیرزمینی آب مدیریت شوند. هر گاه این اتفاق بیفتد حال تخت جمشید خوب میشود.
