خسارت ٨٠ هزار میلیارد تومانی آلودگی هوا به کشور
طبق تازه‌ترین بررسی‌های بانک جهانی، غول آلودگی هوا سالانه ٢٣ میلیارد دلار معادل ٨٠هزار میلیارد تومان به کشور ضرر می‌رساند، آن هم در شرایطی که پیش‌بینی این عدد (٦٥ میلیون دلار) برای ایالات متحده آمریکا در سال ٢٠٢٠ صرفه‌جویی رقم ٢ تریلیون دلاری برای دولت و مردم این کشور را برآورد کرده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، با گذشت بیش از ٦٠سال از بروز نخستین نشانه‌های آلودگی هوا در ایران، به‌تازگی فصل جدیدی برای محاسبه رقم خسارت‌های اقتصادی آلودگی هوا که اصلی‌ترین آن در بخش بهداشت و درمان خلاصه می‌شود، باز شده است. چند سالی است که به‌دنبال گزارش‌های بانک جهانی این رقم محاسبه و در ایران نیز اعلام می‌شود. اگرچه در کشورهای توسعه‌یافته اعلام این رقم توانسته است تا حدی غول آلودگی هوا را کنترل کند، اما هنوز اهمیت این موضوع در میان مردم و مسئولان به روشنی دریافت نشده است. بررسی‌های این سازمان بین‌المللی نشان می‌دهد مرگ‌ومیر بر اثر آلودگی هوا در دو دهه اخیر با رشد ١٢٠ درصدی در ایران مواجه بوده است. همچنین هوای آلوده عوارض اقتصادی سهمگینی برای کشورهای درحال توسعه به همراه دارد و سالانه بیش از ٥ تریلیون دلار هزینه در سطح جهانی صرف تعطیلی روزهای کاری بر اثر آلودگی هوا و هزینههای پیشگیری از مرگ‌ومیر زودرس می‌شود، در حالی که آلودگی هوا سالانه بیش از ٥/٥میلیون کشته و بیش از ٥ تریلیون دلار هزینه برای اقتصاد جهانی را نیز به همراه دارد.
این گزارش با اشاره به این‌که آلودگی هوا روند رشد کشورهای درحال توسعه را کُند می‌کند، خطرات ناشی از آلودگی هوا بر سلامتی را در کشورهای درحال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته ارزیابی کرده است. براساس این گزارش، کشور چین بیشترین ضرر را از ناحیه آلودگی هوا متحمل شده و در سال ٢٠١٣ رقمی معادل ١٠درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور هزینه آلودگی هوا شده است. کشورهای هند و سریلانکا به ترتیب ٦٩/٧درصد و ٨درصد از تولید ناخالصی خود را در سال ٢٠١٣، صرف هزینههای ناشی از آلودگی هوا کرده‌اند.
گزارش بانک جهانی همچنین این هزینه را برای ایران حدود ٣/٢درصد تولید ناخالص داخلی برآورد کرده است. از سویی ایران بر اساس سال معیار ٢٠١٣، ٩٩٧میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی دارد. در ادامه این گزارش که از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران منتشر شده، آمده است؛ رقم هزینه کشور در آلودگی هوا براساس قیمت دلار فعلی، ٨٠هزار‌میلیارد تومان در هر سال است.
بر اساس این گزارش، آلودگی هوا پس از سیگار، رژیم غذایی و چاقی چهارمین علت مرگ‌ومیر زودرس در جهان است. آلودگی هوا می‌تواند منجر به بیماری‌های تنفسی، ریوی، ناراحتی‌های قلبی و سرطان شود. این میزان ٦ برابر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری مالاریاست. سازمان بانک جهانی بدون به‌حساب آوردن هزینههای درمانی برای معالجه بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، تخمین زده است اقتصاد جهانی در سال ٢٠١٣ هزینه‌ای حدود ٢٢٥میلیارد دلار به دلیل مرگ‌ومیرهای زودرس طی روزهای کاری که بر اثر آلودگی هوا تعطیل شده، متحمل شده است، ولی این مقدار هزینه تخمین زده شده هنگامی که هزینههای پیشگیری از مرگ‌ومیر زودرس نیز در نظر گرفته شود، به بیش از ٥ تریلیون دلار افزایش می‌یابد. شایان ذکر است، منظور از هزینههای پیشگیری از مرگ‌ومیر زودرس، هزینه‌هایی است که مردم جهت محافظت خود در برابر مرگ ناشی از آلودگی هوا متحمل می‌شوند. باید توجه داشت هزینههای ناشی از درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا در این محاسبات در نظر گرفته نشد.
براساس گزارش «هزینه اقتصادی ناشی از آلودگی هوا»، خطراتی که آلودگی هوا بر سلامت می‌تواند داشته باشد در کشورهای درحال توسعه بیشترین میزان است. در سال ٢٠١٣ حدود ٩٣درصد از میزان مرگ‌ومیرها و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا در این کشورها رخ داد، در جایی‌که ٩٠درصد از جمعیت کشورها در معرض تراز بالایی از آلاینده‌های خطرناک قرار داشتند. براساس گفته نویسندگان، «آلودگی هوا تنها یک عامل تهدید‌کننده سلامت نیست بلکه یک عامل عقب کشاندن کشورهاست. آلودگی هوا با افزایش میزان مرگ‌ومیر و بروز بیماری‌های متعدد منجر به کاهش کیفیت زندگی خواهد شد. در نتیجه آلودگی هوا با کاهش نیروی کار، سطح درآمد، بازدهی و اقتصاد را در این کشورها کاهش می‌دهد.»
این مطالعه ارتباطی میان میزان توسعه اقتصادی جوامع و آلودگی هوا برقرار کرد. بین سالهای ١٩٩٠ و ٢٠١٣، با وجود توسعه اقتصادی و پیشرفت‌های پزشکی کشورها، هزینههای پیشگیری از مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا دو برابر شد و ضرر از دست دادن نیروی کارآمد به میزان ٤٠درصد افزایش یافت. «امروزه آلودگی هوا به صورت یک چالش عظیم درآمده و از سال ١٩٩٠ میزان مواجهه با آلودگی هوا در اکثر کشورها افزایش یافته است. این میزان مواجهه به‌ویژه در کشورهای با جمعیت متراکم و مناطق به‌سرعت درحال رشد، ازجمله آسیای جنوبی و آسیای شرقی، به‌صورت قابل توجهی افزایش یافته است.»
مخالفت با پیشنهاد تعطیلی مدارس در فصل آلودگی
همزمان با اعلام خسارت‌های ناشی از آلودگی هوا در ایران، معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز در گفت‌وگو با «پانا» پیشنهاد تعطیلی دو هفته‌ای مدارس در فصول سرد برای کاهش آلودگی هوا را اعلام کرد و گفت: «پیشنهاد داده‌ایم یک تا دو هفته از تعطیلات تابستانی کم شود و به جای آن، یک یا دو هفته تعطیلی مدارس را در فصول سرد که مقطع زمانی آن از اواسط آذر تا اواخر دی و همزمان با وارونگی هوا است، داشته باشیم تا از آلودگی هوای کلانشهر‌ها کاسته شود. البته هنوز هیچ تصمیم‌گیری و موافقتی در این زمینه انجام نشده است، اما از مواردی است که فکر می‌کنیم می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند.» او با اشاره به طرح این پیشنهاد در گذشته افزود: «باید دوباره ابعاد آن بررسی شود زیرا این کار می‌تواند فواید و مشکلاتی داشته باشد و باید از جنبه‌های مختلف بررسی شود تا به یک نتیجه مطلوب دست پیدا کنیم.»
البته میرحمایت میرزاده، سخنگوی کمیسیون تحقیقات و آموزش مجلس در گفت‌وگو با «شهروند»، نظر مثبتی نسبت به این پیشنهاد دارد. او در این‌باره می‌گوید: «واقعیت تلخ این است که تعطیلی مدارس به این معنی نیست که دانش‌آموزان از خانه بیرون نمی‌روند بنابراین اگر هدف جلوگیری از خروج مردم و کودکان از خانه است متاسفانه باید بگویم که فرهنگ آن هنوز در کشور ایجاد نشده است. اتفاقا در این زمان‌ها خانواده‌ها دوباره به گردش و تفریح در شهر می‌روند.»میرزاده درباره تعطیلات زیادی که در طول سال برای مدارس و ادارات وجود دارد، توضیح می‌دهد: «شاید به همین دلیل در دنیا رتبه نخست تعطیلات در تقویم را داشته باشیم. معتقدم این طرح‌ها نتیجه‌ای نخواهد داشت و اگر پیشنهاددهندگان سابقه آموزشی داشته باشند، می‌توانند این موضوع را درک کنند که در طول سال تحصیلی تا چه میزان تعطیلات غیر رسمی در کنار تعطیلی‌های رسمی به بهانه‌های مختلف وجود دارد و قطعا درباره این پیشنهاد تجدید نظر خواهند کرد.» آن‌طور که این نماینده مجلس می‌گوید «این موضوع احتمالا باید بعد از پایان تعطیلات مجلس در کمیسیون مطرح شود ولی تاکنون درباره آن بحث نشده است و حتی پیشنهاد آن نیز به کمیسیون مربوطه نرفته است. البته با شناختی که از اعضا دارم نمایندگان با این طرح مخالفت می‌کنند، چرا که هیچ وقت به اهدافی که در این زمینه داشته‌ایم، نرسیده‌ایم. در شرایطی که امروز در دنیا تصمیم بعد از پژوهش به‌عنوان یک امر پذیرفته‌شده است، آیا سازمان تاکنون پژوهشی در این‌باره انجام داده است تا نشان دهد طی سالهای گذشته که مدارس در روزهای اوج آلودگی تعطیل می‌شد، مراجعات به مراکز درمانی کاهش یافت یا خیر؟ بنابراین اگر نتایج چنین چیزی را نشان نمی‌دهد، معنی آن این است که نتیجه‌ای نگرفته‌ایم. هیچ پژوهشی نشان نمی‌دهد که این همه تعطیلاتی که در ایام عید، بعد از ماه رمضان و تابستان داریم، معضلی که نگران آن هستیم را حل کرده است.
او در نهایت پیشنهاد کرد که سازمان محیط زیست وضعیت آلودگی هوا بعد از تعطیلات مدارس در همان دوره دو هفته‌ای را بررسی کند تا بدانیم تا چه میزان تاثیرگذار بوده است که البته بعید است که تاثیری داشته باشد.
در سالهای گذشته و دولت‌های قبل هم پیشنهاد تعطیلات زمستانی مدارس مطرح شد، اما یکی از مهم‌ترین دلایل مخالفت‌ها به‌هم‌ریخته شدن تقویم آموزشی مدارس بود.
