موج امید به ارومیه رسیده است

 

درماه های پایانی دوره دو ساله تثبیت دریاچه ارومیه به سراغ «عیسی کلانتری» دبیر و مجری ستاد احیای دریاچه ارومیه و مشاور رئیس جمهوری در امور آب، کشاورزی و محیط زیست رفتیم تا از آخرین وضعیت این دریاچه بزرگ شور جهان مطلع شویم. کلانتری که مانند همیشه صریح صحبت می کرد، برایمان گفت که تنها دغدغه‌اش در این مدت این بوده که احتمال کمی وجود داشته این دریاچه احیا نشود، اما این خبر خوب را هم به مردم داد که دیگر نگران نباشند چرا که دریاچه ارومیه زنده است. البته بارها تأکید کرد که نقشه راه مشخص بوده و اجرای پروژه ها منوط به تأمین اعتبار است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران، وی که با تجربه 13 ساله در وزارت کشاورزی در سال 92 ، بدنبال وعده انتخاباتی «حسن روحانی» رئیس جمهوری، این مسئولیت را برعهده گرفته ضمن قدردانی از حمایت‌های سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و وزارت نیرو به خاطر عملکردشان در جریان احیای دریاچه ارومیه، انتقادهایی هم به متولیان محیط‌ زیست داشت چراکه به گفته او این سازمان در عرصه 103 هزار هکتاری که ستاد برای پارک حیات وحش درجنوب دریاچه در نظر گرفته و اعتبار آن نیز تأمین شده، هنوز ورود نکرده است.ماحصل گفت و‌گوی‌مان با دکتر کلانتری در پی‌ می آید.

مردم، شادمان از احیای دریاچه

دریاچه ارومیه این روزها موجی از امید را میان اهالی منطقه راه انداخته که در آینده‌ای نه چندان دور بار دیگر شاهد نشاط سال‌های قبل به دریاچه خواهیم بود. هرچند حال و هوای دریاچه هنوز با زمانی که مملو از آب بود و محیطی نشاط‌آور و مفرح را برای اهالی منطقه ساخته بود و چون نگینی فیروزه‌ای در دل خطه آذربایجان می‌درخشید و نظر هر گردشگری را به خود جلب می‌کرد، فاصله دارد، اما گزارش میدانی ما حاکی است که امسال روند احیای این دریاچه برای عامه مردم نیزقابل لمس است. هرچند بیشتر آنان وضعیت بارندگی مناسب امسال آذربایجان غربی را دخیل در این مسأله می‌دانند، اما می‌گویند که اگر ستاد احیای دریاچه و دولت پا پیش گذارند و همچنان اعتبار لازم به آن داده شود دریاچه ما باز همان دریاچه می‌شود.

«علی احمدی» از اهالی ارومیه که میهمانان تهرانی‌اش را برای دیدن دریاچه ارومیه به کنار ساحل آورده می‌گوید دو سه سال پیش اگر به اینجا می‌آمدی خبری از موج در دریاچه نبود و ساحل چنان پسروی کرده بود که وجود گرد سفید نمک را می‌توانستی در لای گرد و خاک ببینی ولی الان وضعیت خیلی بهتر شده، ولی باز نگرانیم مبادا این طرح نیز به سرنوشت خیلی از طرح‌های نیمه کاره استان تبدیل شود.

ایزدی دانشجوی رشته دامپزشکی دانشگاه ارومیه نیز به خودرو زیر پایش اشاره می‌کند و می‌گوید: باور می‌کنید با همین خودرو سه سال قبل به جزیره کبودان و آرزو رفته باشم ولی حالا اگر بخواهید به این جزایر بروید باید حتماً از قایق استفاده کنید و این جالب‌ترین و شاید تلخ‌ترین خاطره از دوره دانشجویی‌ام است.

پس از بازدیدی از دریاچه به سراغ محیط زیستی‌ها رفتیم تا پای حرف‌های کارشناسی مسئولان استانی بنشینیم. «حجت جباری» معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی برایمان گفت که همه ادارات استان در ستاد احیای دریاچه ارومیه گوشه کار را گرفته‌اند و هرچند با هم اختلاف نظرهایی در چگونگی اجرای کار داشته‌اند اما در کنار هم تلاش کردند تا امروز بتوان تغییرات مثبت دریاچه را لمس کرد.

وی خاطرنشان کرد: نتایج اقدام‌های انجام شده برای حفظ دریاچه ارومیه ما را به این باور رساند که بحث احیا امکان پذیر است. وی در خصوص نقد وارده به محیط زیست برای کوتاهی در ایجاد پارک ملی در 103 هزار هکتار از اراضی جنوب دریاچه، گفت: این اداره کل با دانشگاه ارومیه مطالعات مشترکی را در این خصوص آغاز کرده، اما فعلاً سازمان برنامه ای برای رها‌سازی حیات وحش در این منطقه ندارد؛ ولی اجازه دخل و تصرف یا ورود غیر قانونی به دامداران را هم نمی‌دهد.

مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی
پس ازدیدار با یکی از مسئولان محیط زیست به سراغ «اسمعیل کریم‌زاده» رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی رفتیم تا ببینیم بخش کشاورزی چه نقشی در احیای دریاچه داشته است. مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی در زمین‌های حاشیه‌ای دریاچه ارومیه یکی از انتقادهای به جایی است که بدنبال خشک شدن نسبی دریاچه متوجه این بخش بوده است. کریم‌زاده برایمان گفت که با اجرای برنامه‌های احیای دریاچه ارومیه چاره‌ای جز استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری و اصلاح الگوی کشت نداشتیم که خوشبختانه با همکاری کشاورزان گام‌های بلندی در این زمینه برداشتیم. وی توضیح داد که با استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری تحت فشار و انتقال لوله با آب در مزارع، اجرای برنامه اصلاح الگوی کشت و اجرای طرح‌های استقرار کشاورزی پایدار در سطح مزارع نه تنها موجب کاهش تولید محصولات کشاورزی نشده بلکه شاهد افزایش تولیدات کشاورزی و افزایش راندمان تولید در واحد سطح بوده‌اند.


ارزیابی شما از دوره دوساله تثبیت دریاچه ارومیه که مهرماه به اتمام می‌رسد، چیست؟
هر چند در این دوره صد درصد بودجه آب های مرزی تخصیص داده شده و اما تنها 50 درصد بودجه ماده 10 و 12 که در مجموع باید گفت 55 درصد بودجه لازم برای تثبیت وضعیت دریاچه ارومیه است،تخصیص داده شده، اما با توجه به کارهایی که انجام گرفته وضعیت ما در این دریاچه بهتر از دیروز است؛ چرا که ارتفاع آب 51سانتیمتر بیشتر از سال گذشته شده است. همچنین حجم آب دریاچه 2/6میلیون مترمکعب بیشتر از سال گذشته و وسعت آن نسبت به 3 سال قبل 300کیلومتر مربع بیشتر است که در این مرحله می توان گفت، مرحله تثبیت را به لطف خدا و همت دوستان پشت سرگذاشتیم .

مهم ترین کارهای انجام شده برای رسیدن به این وضعیت چه بوده است؟
با اتصال سیمینه رود به زرینه رود بیشترین روان آب در 47 سال گذشته وارد دریاچه ارومیه شده، به گونه‌ای که «آرتمیا» (جانداری سخت پوست که در آبهای شور زندگی می کند) زندگی‌اش را از سرگرفته و این قطعاً خبر خوبی است. از طرف دیگر، دریاچه عمق پیدا کرده است.

چقدرعمق پیدا کرده؟
10 سانتیمتر عمیق تر از سال گذشته شده و این نشان می دهد که دریاچه قابلیت احیا دارد و اکوسیستم زنده خودش را پیدا کرده است. خوشبختانه با عمق پیدا کردن دریاچه خیال ما راحت شده که دریاچه باتلاقی نخواهد شد، به شرطی که بتوانیم بقیه برنامه‌ها را طبق زمانبندی اجرا کنیم، برگشت دریاچه ممکن است؛ البته این شرایط منوط به تأمین اعتبار برای اجرای پروژه هاست.

وضعیت تخصیص اعتبار امسال چگونه است و اعتبار در نظر گرفته شده چقدراست؟
با اینکه 4 ماه از سال سپری شده هنوز پولی پرداخت نشده ، اما قول داده‌اند که امسال منابع بموقع تأمین شود. به طور میانگین سالی 2هزار میلیارد تومان در طول 10 سال در نظر گرفته شده ، به هرجهت کارهای فیزیکی هزینه بر است، البته پروژه‌هایی که مربوط به آب‌های مرزی است مانند برگرداندن آب رودخانه «زاب» به دریاچه مشکل اعتبار ندارد که با اجرای آن سالانه 620 میلیون مترمکعب آب به دریاچه بازمی گردد .

مهم ترین دغدغه شما در این دوسال‌ چه‌ بود؟
کمی نگران بودم که دریاچه زنده نشود، اما خوشبختانه با عمق گرفتن دریاچه مشخص شد که دریاچه ارومیه هنوز زنده است و قابلیت برگشت به حالت اول را دارد. شکی نیست که اگر تنها یکسال دیگر دراین زمینه کوتاهی می‌شد دریاچه باتلاقی می شد و از این بین می‌رفت.

چه کمکی از طریق بخش کشاورزی
به تأمین آب شده است؟
16 واحد درصد آب کمتر به کشاورزان داده شده، اما هنوز جای کاهش بیشتری وجود دارد؛ زیرا هنوز زمین‌های زیادی زیر زهاب است، متأسفانه عرضه آب در سال‌های گذشته به جای تقاضا محور، عرضه محور بوده و هر چقدر کشاورزان آب می خواستند به آنها می‌دادند که کاملاً اشتباه است. الان 16 واحد درصد آب کمتر به کشاورزان داده‌ایم در صورتی که بنا بر اعلام وزارت جهاد کشاورزی 17درصد افزایش تولید محصول داشته‌ایم. آب اضافی برای تولید مخرب است و جای هوا را درخاک می گیرد و در این صورت ریشه قدرت تنفسش را از دست می دهد.

غیر از برنج که نیاز به هوای خاک ندارد، بقیه محصولات کشاورزی اگردر خاک هوا نباشد رشد نمی کنند و از بین می روند .از سوی دیگر کشت چغندرقند را هم محدود به مصرف کارخانه‌های آذربایجان غربی کردیم که با این کار 60 میلیون مترمکعب آب صرفه جویی شد. چغندر را به اصفهان و خطه خراسان می بردند که از بعد ارزبری قیمت آن بیشتر از شکر تولیدی بود، چغندر تولیدی را 500 کیلومتر حمل می کردند که 20 میلیون دلار هزینه حمل آن می شد، در حالی که قیمت شکر تولیدی 18 میلیون دلار بود وتازه چقدر آب هم به هدر می رفت .

سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است با اتصال سیمینه رود به زرینه رود تالاب جنوبی دریاچه خشک می شود و این کار اکوسیستم منطقه را برهم می زند.

نظر شما دراین زمینه چیست

آیا بهتراست یک تالاب 2 هزار کیلومتری خشک شود یا دریاچه ارومیه با وسعت 400 هزار کیلومتر؟
شما می توانید 100 تومان سود ببرید آن وقت نمی‌خواهید 2 تومان ضرر بدهید، متأسفانه سازمان حفاظت محیط زیست یک بعدی به مسائل نگاه می کند، چه بسا در خشک شدن دریاچه بی توجهی نهادهای متولی محیط‌ زیست هم دخیل بوده. دریاچه زیر نظر آنها بوده و باید از آن محافظت می‌کردند. امروز اگر مدعی هستند باید برگردیم به گذشته که محیط‌ زیست در این زمینه چه کاری انجام داده است. در سال 82 ما به ریاست وقت سازمان و رئیس‌جمهوری وقت هشدار دادیم که دریاچه در حال خشک شدن است، اما محیط‌ زیست ما ضعیف عمل می‌کند و هنوز ساختار شکاربانی خود را که مربوط به سال‌های قبل از انقلاب است حفظ کرده و خودش را با شرایط زیست‌ محیطی جهان تطبیق نداده است‌. براساس پروژه احیای دریاچه ارومیه 103 هزار هکتار از اراضی جنوب دریاچه را برای پارک حیات وحش اختصاص داده‌ایم که اتفاقاً اراضی بسیارغنی است؛ حتی اعتبارش را تأمین کرده‌ایم، اما محیط زیست درآنجا هنوز کاری انجام نداده است.

آیا ادعاهای مربوط به اینکه کارهای زیادی در دولت‌های نهم و دهم درخصوص دریاچه ارومیه انجام شده، صحیح است؟
نخیر این‌طور نیست، هیچ کاری در آن زمان انجام نداده بودند؛ حالا که آب در دریاچه جمع شده، همه مدعی شده‌اند. ما در جمع بندی کمیته فنی، انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه را به کل حذف کردیم .از سوی دیگر عملیات نکاشت حذف شد و پولی ندادیم، اما در عوض با سرعت بخشیدن به انتقال آب از مناطقی که آب تبخیر می شد، توانستیم دریاچه را احیا کنیم. در احیای دریاچه ارومیه دنبال سیاسی کاری نیستیم ، هدف سیاسی هم نداریم، هر چه کمیته فنی بگوید انجام می دهیم. حتی اگر فشارهای غیرمعقول سیاسی هم باشد زیر بار آن نمی رویم و تنها آنچه به نفع مردم و کشور باشد ، انجام می دهیم . در مجموع باید بگویم اگر خزانه به ما پول می داد، گرد و غبار 20تا 30 درصد بیشتر کاهش می یافت. جالب است بدانید باوجود زیانی که گرد و خاک نمکی برای سلامت مردم دارد، وزارت بهداشت هنوز هیچ‌گونه گزارشی در این زمینه منتشر نکرده در حالی که چند دانشگاه علوم پزشکی در منطقه است. بررسی‌ها نشان می دهد، 18 در صد بارش ها کم شده و 85 درصد خشکی دریاچه ارومیه منشأ انسانی دارد، اگر دریاچه کامل خشک می شد شهر تبریز باید کاملا تخلیه می شد که اگر می‌خواستند یک شهر تبریزجدید ایجاد کنند باید 100 میلیارد دلار خرج آن می کردند. از بعد استراتژیک احیای دریاچه ارومیه صدها برابر به نفع مردم است.

به عنوان آخرین سؤال، چه نقدی بر عملکرد خودتان دارید؟
نقدی که بر خودمان دارم این است که به علت کمبود بودجه نتوانستیم با سرعتی که دلمان می خواست کار کنیم، احیای دریاچه در زمان مناسبی نبود چرا که خزانه هم خشکیده بود و پولی نداشت. امیدوارم امسال وضعمان بهتر شود چرا که الان بالاترین صادرات نفت در 20 سال گذشته را داریم که منبع درآمد خوبی است برای دولت، از سوی دیگر هزینه‌های ریسک‌پذیری کمتر شده و مدیران کلان اقتصادی باید مانند مدیران سیاسی رفتار کنند .

منبع:سلامت نیوز