آتشی که دوباره دراین نزدیکی‌ است

نجمه جمشیدی/ گروه سرزمین/ طرح:کیوان وارثی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جنگل‌ها در آتش می‌سوزند،  مردم با بیل و کلنگ به جنگ آتش می‌روند و مسئولان نیز غافلگیر می‌شوند؛ داستانی که هرساله تکرار می‌شود. هفته گذشته یک‌سوم جنگل‌های پاسارگاد با درختانی به‌قدمت 400 سال در آتش سوخت. به‌گفته مدیر طرح حفاظت از زاگرس امکان احیای آن به‌صورت جنگل غیرممکن است زیرا احتمال رشد بلوط در کمربند خشکسالی ایران صفر درصد است. جنگل این سرمایه ملی که هزاران سال است محافظ  و پناه ایرانیان در تمامی ناملایمات بوده؛ با بی‌تفاوتی مسئولان یک شبه دود می‌شود. 
براساس آمار یک میلیون و 300هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس طی 7 سال گذشته از بین رفته که آتش‌سوزی سهم بالایی  را در این آمار دارد.
نکته اینجاست که چرا دولت‌های مختلف ایران و مجالس و نمایندگان استانی که هرساله با موجی از آتش‌سوزی‌ها در فصل تابستان مواجه است تاکنون هیچ اقدامی برای مهار آن نکرده اند. تا چه زمانی باید شاهد فرافکنی مسئولان باشیم؛ از یک سو مسئولان از همدلی و همفکری مابین نهادهای مختلف سخن می‌گویند از سوی دیگر در مواقع آتش‌سوزی می‌بینیم که حتی ادارات داخلی یک استان با یکدیگر هماهنگ نیستند چه رسد به نهادهایی مانند محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و ستاد مدیریت بحران.  بعد از یک حادثه آتش‌سوزی و از بین رفتن هزاران هکتار جنگل هم مسئولان با ژست‌های دلسوزانه بهانه کمبود امکانات و تجهیزات را دلیل نابودی این میراث و سرمایه با ارزش ملی اعلام می‌کنند. 
70 درصد آتش‌سوزی‌های جنگل متعلق به زاگرس است
«به‌گفته رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری؛ به‌طور معمول 70 درصد آتش‌سوزی‌های کشور در جنگل‌های زاگرس رخ می‌دهد.» طبق گفته مدیر طرح حفاظت از زاگرس  در این منطقه  که هزاران سال از قدمت آن می‌گذرد و حدود12 استان کشور را در خود جای داده؛ تنها 5 میلیون هکتار از 12 میلیون هکتار جنگل‌های آن باقی‌مانده است. این آمارها نشان‌دهنده بحران موجود در زاگرس نیمه‌ جانی که نفس‌های آخر خود را در برابر بی‌تفاوتی مسئولان می‌کشد؛ است.  
یک سوم جنگل‌های پاسارگاد  در آتش سوخت
هفته گذشته شاهد آتش‌سوزی در جنگل‌های پاسارگاد بودیم؛ وسعت جنگل‌های پاسارگاد به‌طور تقریبی 3500 هکتار است که هزار هکتار آن در این آتش‌سوزی از بین رفت. براساس آمار میزان خسارت آتش‌سوزی در هزار هکتار از جنگل‌های پاسارگاد معادل یک میلیون دلار است. شیرین ابوالقاسمی مدیر طرح حفاظت از زاگرس به «قانون» درباره آتش‌سوزی این جنگل‌ها می‌گوید: از سال 88 تاکنون که سازمان حفاظت محیط‌زیست رصد بر جنگل‌های زاگرس را برعهده گرفته؛ آتش‌سوزی، انحراف سرشاخه‌های آب، تغییرکاربری و خشکسالی موجب از بین رفتن حدود یک میلیون و 300هزار هکتار از عرصه جنگلی زاگرس شده است. این میزان از جنگل‌های زاگرس تنها به‌دلایلی که عنوان شد از بین رفته و دلایل دیگری همچون کرم چوب‌خوار و آفت جزو آن محسوب نمی‌شوند. 
تنها 5 میلیون هکتار از 12 میلیون هکتار جنگل زاگرس باقی مانده
ابوالقاسمی می‌گوید: اوضاع جنگل‌های زاگرس از این هم می‌تواند خطرناک‌تر شود، خطراتی که به دلایل گوناگون این جنگل‌ها را تهدید می‌کند و اصله اصله بر مرثیه نابودی جنگل‌ها می‌افزاید.جنگل‌زدایی در ایران شروع شده و هر روز بر شدت آن افزوده می‌شود.براساس آمار طی 70 سال گذشته  7 میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس از بین رفته است و درحال حاضر تنها 5 میلیون هکتار جنگل در زاگرس باقی مانده است.  به‌دلیل افزایش میزان بارندگی در سال گذشته و سال جاری، رویش جنگلی بسیار خوبی در  زاگرس داشته‌ایم؛ این مسئله موجب افزایش آتش‌سوزی می‌شود. یک بی‌مبالاتی کوچک می‌تواند به یک فاجعه منجر شود. 
متولی مهار آتش جنگل‌ها کیست؟
معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در کانال تلگرامش نوشت:‌ « آتش‌سوزی در شرایط فعلی امر غریبی نیست. در ایران وظایف، اعتبارات و تجهیزات مربوط به اطفای آتش جنگل‌ها در اختیار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است و چنانچه آتش سوزی رخ دهد، براساس قانون هر استان دارای ستاد مدیریت بحران بوده که موضوع اطفای آتش سوزی را هدایت می کند. هلی کوپتر، هواپیمای آبپاش و سایر تجهیزات در اختیار ستاد مدیریت بحران و فرماندهی مربوط به سازمان جنگل‌هاست، بنابراین طلب هلی کوپتر از این سازمان فقط نشانه بی‌اطلاعی درخواست‌کنندگان از شرح خدمات و تقسیم وظایف دستگاه‌های دولتی است.  »آتش‌سوزی جنگل‌ها به‌گفته رئیس‌سازمان محیط‌زیست اتفاق عجیب و غیرعادی نیست که از وقوع آن غافلگیر شویم. اتفاقی است که هرساله رخ می‌دهد و هزاران هکتار از جنگل‌های زاگرس را می‌بلعد و مسئولان نیز طبق روال همیشه به‌طور دائم درحال غافلگیری هستند. آنچه در میان تمامی این آتش‌سوزی‌ها مشترک است، نقش پررنگ مردم و دست روی دست نگذاشتن آنها است. میانگین اعزام تجهیزات و بالگرد از اولین پیام  مخابره شده درخصوص آتش‌سوزی حدود 7 ساعت است. این درحالی است که در این مدت مردم محلی با بیل یا حتی دست خالی به جنگ با آتش می‌روند.  
کمبود تجهیزات به‌دلیل عدم ارزش‌گذاری منابع زیستی است
ابوالقاسمی درباره امکانات و تجهیزات مهار آتش‌ در جنگل‌ها می‌گوید: « امکانات و تجهیزات بسیار کم است؛ این کمبود تجهیزات به‌دلیل در اولویت نبودن برای مسئولان است چراکه تاکنون منابع پایه و زیستی در کشور ارزش‌گذاری نشده‌اند. آنها نمی‌دانند اگر یک متر‌مربع از جنگل از بین برود  نمی‌توان با میلیاردها تومان آن را ارزش‌گذاری و احیا کرد. ما به‌ازای خدماتی که از اکوسیستم گرفته‌ایم هیچگاه به آن اجازه نداده‌ایم، خود را احیا  کرده و به‌حالت اولیه بازگردد.  متاسفانه سهم ارگان‌های دولتی در این کار کمتر از مردم نبوده است. بسیاری از وزارتخانه‌ها با تصمیمات غیرکارشناسی موجب از بین رفتن هزاران هکتار از جنگل‌های زاگرس شده‌اند. به‌عنوان مثال، جهادکشاورزی در جنگل‌های زاگرس به‌صورت مجانی زمین و آب در اختیار کشاورز و باغدار قرار می‌دهد که به کشاورزی بپردازد. یعنی درخت بلوطی که عمر 500 ساله می‌کند و ریشه در آب دارد و نیازی به آبیاری ندارد را قطع می‌کنند؛ جنگل را به باغ تغییر کاربری می‌دهند و در آن درخت سیبی می‌کارند که عمر نهایت 15 ساله دارد و برای تولید یک کیلو ی آن 840 لیتر آب نیاز است.  تمامی این فجایع تحت عنوان «معیشت مردم» انجام می‌شود. حال پرسش این است که این چه معیشتی است که طبیعت را به تاراج ببریم و محصولی تولید کنیم که صرفه اقتصادی نداشته باشد؛ در نهایت هم یک معیشت ناپایدار بیش نیست. »
امکان احیای جنگل پاسارگاد صفر است
مدیر طرح حفاظت از زاگرس با اشاره به آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس در بخش پاسارگاد، بیان می‌کند: جنگل‌های پاسارگاد به‌دلیل ناحیه بیابانی اطراف آن مانند یک تکه از بهشت در آن منطقه بود.  این جنگل‌ها به‌دلیل قرارگیری در کمربند خشک ایران؛ ابتدا باید به‌شکل مرتع احیا شوند که حداقل 50 سال زمان نیاز دارد و متاسفانه باید گفت تنها در این منطقه می‌توانیم مرتع داشته باشیم نه جنگل؛ زیرا احتمال رشد بلوط در چنین محیطی که در کمربند خشکسالی است صفر درصد است. به‌همین راحتی با بی‌مبالاتی و عدم امدادرسانی  به‌موقع در مهار آتش؛ صدها هکتار از جنگل‌های زاگرس که طی صدها سال به‌وجود آمده بودند، طی تنها 48 ساعت دود شد و به هوا رفت.  علی تیموری مدیر دفتر صید و شکار سازمان حفاظت محیط زیست به «قانون» درباره صدمات آتش‌سوزی بر حیات‌وحش جنگل‌ها می‌گوید: شما تصور کنید هنگامی‌که لاک یک لاک‌پشت که بسیار سخت و محکم است به طور کامل نابود شود؛ چه بلایی بر سر مابقی حیوانات می‌آید.  کمبود امکانات و تجهیزات مهار آتش موضوعی است که صدای جنگلبانان را درآورده است.تیموری دراین‌باره می‌گوید:« با همکاری وزارت دفاع، سازمان جنگل‌ها، محیط زیست و  مدیریت بحران در سال جاری توانستیم تجهیزات ازجمله بالگردها را برای اطفای حریق ساماندهی کنیم. همچنین تمام مناطقی که سابقه آتش‌سوزی دارد را شناسایی و در آنجا پاسگاه‌هایی را مستقر کردیم که به‌صورت مرتب پایش می‌شوند و سنسورهای حریق نیز نصب شده است. درصورت اعلام حریق میانگینحدود 15 دقیقه طول می‌کشد تا بالگردها به آن منطقه اعزام شوند. یکی از اقدامات دیگر ما  در سازمان، تشکیل ستاد واکنش سریع است. در این ستاد، سمن‌ها و جوامع محلی را ساماندهی کرده‌ایم و در مواقع آتش‌سوزی آن‌ها را مجهز به آتش‌کوب برای اطفای حریق می‌کنیم.»  این مقام مسئول درحالی از اعزام بالگرد در 15 دقیقه سخن می‌گوید که براساس آمار حداقل 7 ساعت زمان اعزام بالگرد به مناطق آتش گرفته است. همچنین تشکیل ستاد واکنش سریع تنها در حد همان مردم مانده و خبری از واکنش سریع مسئولان به مسئله آتش‌سوزی جنگل‌ها     نیست. 

منبع:روزنامه قانون