ریزگردها در کشورهای توسعه‌یافته چطور کنترل می‌شود؟
سلامت نیوز: به‌طورکلی ریزگردها سه منشأ دارند که شامل ایران، عراق و سوریه می‌شود. دلیل اصلی این ریزگردها، ناآرامی‌ها و جنگ‌هایی است که باعث شده فضاهای سبز در ابعاد بسیار وسیعی تخریب شوند و سرعت بیابان‌زایی نیز افزایش پیدا کند. این گردوغبارها با نخستین باد و با پیمودن ده‌ها و شاید صدها کیلومتر راه، در جایی آرام می‌گیرند و پیامدهای ناگواری را به بار می‌آورند؛ این مشکل ریشه در سال‌های قبل دارد که نسبت به آن بی‌توجه بودیم و همچنین باوجود هشدار کارشناسان مربوطه، متاسفانه با بی‌توجهی مسئولان امر و کسانی که در سازمان حفاظت محیط‌زیست مسئولیت مطالعه، بررسی و مقابله با چنین رویدادهایی را دارند، مواجه شد و درنهایت این بی‌فکری‌ها در پی سال‌های متمادی منجر به مشکل بسیار حادی شده که سلامت شهرها را به خطر انداخته است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، به همین منظور برای بررسی شرایط کشور در میزان آلاینده‌ها و وضع گردوغبار در آسمان کشور با دکتر بهروز دهزاد، کارشناس محیط‌زیست و عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدبهشتی گفت‌وگو کرده که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
در ابتدا درخصوص شرایط و نوع کنترل ریزگردها در کشور صحبت کنیم؛ آیا در زمانی که شرایط کشور به حالت هشدار می‌رسد، ایجاد کمیته‌های اضطرار می‌تواند کمک‌رسان باشد؟
درحال حاضر کشور ما با دو معضل مهم آب و ریزگردها به شدت درحال دست و پنجه نرم کردن است که اگر جدی به آن پرداخته نشود، در سال‌های آینده با شرایط بسیار وخیمی روبه‌رو خواهیم شد. ایجاد تشکیلات خلق‌الساعه و گروه‌های مقابله سریع، جز هدردادن پول بیت‌المال و زمان هیچ فایده‌ای ندارد؛ چراکه مبتنی‌بر هیچ مطالعه و نتایج مطالعاتی نبوده است، حتی افرادی که انتخاب می‌شوند، اصولا صلاحیت انجام این نوع فعالیت‌ها را ندارند و با تشکیل گروه‌هایی از این قبیل، تنها بودجه‌های گزافی را از صندوق دولت می‌گیرند و به این منظور هزینه می‌کنند؛ اما در انتها کسی نمی‌پرسد، نتیجه چه شد؟! برای مصداق این مساله، اشاره می‌کنم به نشستی که در این خصوص با کارشناسان عراقی و سوری در اهواز برگزار شد. در این نشست حتی یک مسئول مستقیم این موضوع حضور نداشت تا در جریان نتایج تحقیقاتی که در حوزه ریزگردها انجام شده بود، قرار بگیرد. چندین‌سال پیش بررسی‌های گسترده‌ای همراه با مطالعات خوب و بسیاری در این زمینه توسط محققان جوان ما انجام شد که متاسفانه نزد تصمیم‌گیرندگان انعکاسی نداشته و تاکنون هم شرایط به همین شکل پیش رفته و ممکن است از حالا به بعد هم همین روند را داشته باشد، اما این مشکل باید توسط یک سازمان متولی و مسئول که بتواند پاسخگو هم باشد، پیگیری و مورد مطالعه دقیق قرار بگیرد، درغیر این‌صورت تشکیل این نوع گروه‌ها به جز اتلاف بودجه و زمان، هیچ نتیجه‌ای نخواهد داشت.
وجود گردوغبار در آسمان چه مشکلاتی برای مردم و خصوصا گروه‌های حساس پدید خواهد آورد؟
بارزترین پیامد چنین فاجعه‌ای، پوشیده شدن سطح زمین از ذرات بسیار ریزی است که به‌مثابه لایه‌ای همچون نایلون عمل می‌کند و سطح نفوذپذیر خاک را به‌شدت کاهش می‌دهد، درنتیجه هم آب‌های ناشی از بارندگی و نیز روان‌آب‌ها نمی‌توانند به زمین نفوذ کرده و به سفره‌های آب زیرزمینی بپیوندد؛ در این شرایط ریزگردها در سطح زمین جاری شده و موجب به وقوع پیوستن سیل‌های مخرب و فاجعه‌باری می‌شوند. از سوی دیگر این ذرات با سیستم تنفسی مردم آمیخته شده و موجب بروز پیامدهای متعددی ازجمله نارسایی ریوی و دیگر مشکلات تنفسی در بدن خواهند شد. اما مهم‌ترین نگرانی که وجود دارد انتقال ویروس‌های بسیار خطرناک است که سوار بر این ذرات از مناطق بسیار آلوده به طرف شهرها و زمین‌های کشور می‌آیند و با استقرار در این مکان‌ها موجب بروز بیماری‌های همه‌گیر می‌شوند. از دیگر پیامدهایی که در پس این مشکل می‌تواند هزینه جبران‌نشدنی به بار آورد، تاثیرش در اقتصاد یک کشور است. این پدیده می‌تواند اقتصاد یک منطقه را فلج کند و مردمان آن منطقه را از کار و فعالیت بازبدارد، همچنین می‌تواند موجب وقوع حوادث بسیار در شرایط کاری مختلف شود که ازجمله آن می‌توان به اختلال در رفت‌وآمد خودروها اشاره کرد و بعضا تصادف‌هایی که با خسارت بالا، به وقوع می‌پیوندد. درنهایت باید گفت وجود هوای غبارآلود در محل زندگی هر فرد، قطعا اثرات منفی خواهد داشت که به‌وضوح شمار این پیامدهای مخرب و نگران‌کننده بسیار زیاد است، بنابراین جدی گرفتن این مسأله از سوی مسئولان امر ضروری است.
برای مقابله با ریزگردها، سال‌هاست طرحی با عنوان «طرح ملی مقابله با گردوغبار کشور» ایجاد شده است؛ این طرح را تا چه میزان کاربردی می‌بینید؟
بله، همین‌طور است؛ اما این طرح تاکنون هیچ کار مثبتی انجام نداده و تنها میلیاردها پول را بلعیده است. اگر این طرح تاثیری بر شرایط موجود می‌گذاشت قطعا نشانه‌هایی از آن را می‌دیدیم. متاسفانه مشکل بزرگی که ما همیشه با آن درگیر بوده‌ایم، پاسخگو نبودن افراد مسئول بوده است حتی ما مردم هم در به وجود آمدن این مشکل مقصر بوده‌ایم. درحقیقت عدم پیگیری از طریق مردم یا مسئولان موجب سوء‌استفاده‌های مالی از این نوع پروژه‌ها توسط بسیاری از سودجویان شده است.
مشکلاتی نظیر ریزگردها در کشورهای توسعه‌یافته به چه شکل مدیریت و کنترل می‌شود؟
این مشکلات براساس موقعیت جغرافیایی یک منطقه، نظیر شرایط اقلیمی خشک در کشورهای توسعه‌یافته نیز وجود دارد. به‌عنوان مثال؛ حدود٤٠سال پیش این مشکل در مرکز آفریقا، معضل بسیار بزرگی را ایجاد کرد که سازمان ملل درگیر این مسأله شد و گروه‌های مطالعاتی را از کشورهای مختلف برای بررسی ریشه‌ای این موضوع تشکیل داد که با ارایه راهکارها و راه‌حل‌های مناسب و با توجه به نوع و کیفیت ایجاد ریزگردها، اقدامات مناسب برای حل این موضوع به‌تدریج انجام شد. یکی دیگر از نمونه این مشکلات در شرق آفریقا، در کشورهای تانزانیا و کنیا رخ داد که من هم به‌عنوان یکی از اعضای گروه مطالعاتی سازمان ملل بودم که چندسالی در آن مناطق روی این معضل کار کردیم و راهکارهای متناسب را هم پیشنهاد دادیم که خوشبختانه آنها با عملی کردن این راه‌حل‌ها و پشت گوش نینداختن به نتایج خوبی رسیدند.
حل مشکلات محیط‌زیستی را در چه چیزی می‌بینید؟
تمام معضلاتی که در زمینه محیط‌زیست به وجود می‌آید، ریشه در زمان دارد و به سرعت قابل احیا نیست؛ به‌عنوان نمونه احیای دریاچه ارومیه با عملکرد درست، حدود ٢٥سال زمان می‌برد. بنابراین در حل این مشکلات نباید عجله کنیم، به همین دلیل هم من مخالف تشکیل گروه‌های کاری خودساخته و موقتی هستم. این گروه‌ها به سرعت تشکیل شده و به سرعت هم ازبین می‌روند؛ به همین سبب تشکیل این کارگروه‌ها نه نتیجه‌ای دارد و نه کسی پیگیر روند کاری این گروه‌ها می‌شود. یکی دیگر از مشکلات این کارگروه‌ها نبود افراد متخصص بین اعضای این گروه‌هاست، چون کنترلی روی این گروه‌ها وجود ندارد. درنهایت باید با حوصله و بدون عجله به فکر حل مشکلات محیط‌زیستی باشیم و سال‌ها آسیب‌های این نوع معضلات را تحمل کنیم تا به نتیجه مفید برسیم. در این فاصله زمانی کوتاه‌مدت هم می‌توان با راهکارهایی نظیر تغییر شیوه زندگی، استفاده کمتر از خودرو و پوشش مناسب برای سر و صورت منتظر بازگشت شرایط طبیعی به کشورمان باشیم.
