یارانه بدهیم کشاورزان آب مصرف نکنند
سلامت نیوز: پس از یخچال‌ها، منابع آب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان و حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آب‌های زیرزمینی هستند. این در حالی است که بر اساس مطالعات انجام شده بیش از ٧۰ درصد منابع آب زیرزمینی به مصرف کشاورزی می‌رسد. بررسی‌ها نشان می‌دهد بهره‌برداری زیاد از آب‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی سبب افزایش سطح زیرکشت و تولیدات کشاورزی شده است که این باعث می‌شود سطح آب روز به روز پایین تر رفته و برداشت از منابع آب زیرزمینی در مناطقی ممنوع شود. با وجود این، افت سطح آب های زیرزمینی تبعات بسیاری از جمله خشکسالی، تنزل کیفیت آب، نشست زمین و... را برای محیط زیست به همراه دارد. همین خشکسالی در کشاورزی بر تولیدات محصولات زراعی، باغی، دامی، حمل و نقل، منابع آب و خاک اثر می گذارد و سبب خسارت به گونه های گیاهی و جانوری، شیوع بیماری ها، تغییر شیوه زندگی روستاییان، سلامتی و ... می شود.
به گزارش سلامت نیوز ، اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست در گفت و گو با روزنامه آرمان درباره افت سطح آب‌های زیرزمینی می‌گوید: «برای جبران کسری آب موجود، هیچ راهی نداریم جز اینکه تا حد امکان از سفره آب های زیرزمینی استفاده نکنیم.»
در نقاطی که آب های سطحی همانند دریاچه‌ها و رودخانه‌ها وجود نداشته یا غیرقابل‌استفاده باشند، نیازهای آبی توسط منابع آب زیرزمینی برطرف می‌شود. همچنین افزایش برداشت از منابع مذکور با افت سطح آب زیرزمینی همراه است. با این‌همه، این کسری حجم آب چگونه برطرف می‌شود؟
وقتی برخی نهاد‌های مسئول اعلام می‌کنند هر کس که می خواهد می تواند در ایران چاه بزند، نتیجه اش حفر حدود ۶۰۰ هزار چاه می شود که دو سوم آن غیر مجاز است، یعنی طراز آب زیرزمینی ایران منفی است، یعنی آن‌قدر که برداشت می کنیم، در آن آب نمی‌ریزیم. به قول جناب سعدی که فرموده‌اند، «بر احوال آن مرد باید گریست، که دخلش بود نوزده و خرجش بیست»، نتیجه این می‌شود که دشت‌ها فرو می‌نشینند. آب زیرزمینی مانند ستونی خاک بالا سرش را نگه می دارد، حالا اگر این ستون چنانچه طولش از ارتفاعش کمتر شود، دشت فرو می ریزد. ما جاهایی داریم که ۱۰ متر دشت فرونشسته و خاک کشاورزی پایین رفته است. چگونه این مساله جبران می شود؟ اینکه آن‌طور که تاکنون برداشت
می‌کردیم، دیگر برداشت نکنیم و اجازه دهیم تا آب های زیرزمینی کمبودشان جبران شود. آن هم نیاز است که باران در مدت‌های مدید بیاید نه آنکه مثل چندی پیش باران آن‌قدر زیاد بیاید که جذب نشود، به خلیج فارس و دریای مازندران برود و از دسترس صنعت، کشاورزی و آب شرب خارج شود. ما راهی جز این برای جبران اضافه برداشت از منابع زیر زمینی نداریم.
مدت‌هاست که زنگ خطر بحران آب در ایران به صدا درآمده است. با توجه به اینکه بیشترین مصارف آب‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی است، با افزایش بی‌رویه و افت سطح آن چه مشکلاتی برای این بخش ایجاد می‌شود؟
آب زیرزمینی در نهایت از بین می‌رود و تمام می‌شود. این در حالی است که با کمبود این آب، کشاورزی دچار اخلال می شود و محصولات و درآمد کشاورزان در معرض خطر قرار می‌گیرد. بنابراین بهتر است که ما صرفه جویی کنیم تا بتوانیم در چند سال آینده از این آب بیشتر و به مدت طولانی‌تر استفاده کنیم. در کشورهای خارجی دولت به کشاورزان می‌گوید شما زراعت نکنید، از آب استفاده نکنید، ما به شما یارانه می دهیم و با این روش در استفاده از آب صرفه‌جویی می کنند. پس بهتر است ما هم تدابیری برای مصرف کمتر آب اتخاذ کنیم.
افت سطح آب زیرزمینی با خشکسالی و تغییرات اقلیمی همراه است. همچنین پدیده خشکسالی دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیم فراوانی بر زندگی و ساختار اجتماعی، اقتصادی و محیطی است. این مساله چه تبعاتی برای محیط زیست دارد؟
تمام حیات روی کره زمین و نیز کرات دیگر بر اساس آب است. وقتی می خواهند در کرات دیگر احتمال حیات را بررسی کنند، می بینند آیا آب دارد یا نه. برای مثال کره مریخ میلیون ها سال قبل آب داشته است. بنابراین احتمال حیات در آن بوده، وقتی آب نباشد چیزی به نام محیط زیست وجود ندارد. وقتی آب نباشد یعنی پوشش گیاهی نیست، خاک فرسوده می شود، پوشش گیاهی هم نباشد یعنی پستانداران و علف خوارن وجود ندارند. آنها هم که نباشند یعنی گوشت خوارن وجود ندارند. یعنی کل سیستم از بین می‌رود. بنابراین آنچه اتفاق می افتد این است که پدیده‌ای به نام بیابان‌زدایی خواهیم داشت که در نتیجه خاک فرسوده شده و از دسترس خارج می‌شود. ما در جهان گاهی رتبه یک و برخی اوقات رتبه دو در فرسایش خاک را داشته ایم، چون سفره آب زیرزمینی از دسترسمان خارج می شود و چاه‌ها خشک می شوند. در ابتدا آب ها شور، بعد قهوه ای و بالاخره خشک می‌شوند. وقتی هم که آب خشک شد، پوشش گیاهی از بین می‌رود، وقتی هم که پوشش گیاهی از بین رفت، خاک فرسوده می شود. به همین دلیل ما این مقام را در فرسایش خاک داریم. البته قسمت اعظم فرسایش خاک بر اثر پدیده جنگل زدایی ایجاد می شود. جنگل ها را قطع می کنیم، بعد خاک از پوشش گیاهی جنگل عریان می شود و از بین می رود. این پدیده ها به صورت متوالی یکی پس از دیگری اتفاق می افتند.
برای رفع مشکل در دوره خشکسالی چه ملاحظات زیست‌محیطی باید رعایت شود تا اثرات این معضل کاهش یابد؟
نباید از سفره آب های زیرزمین به صورتی استفاده کنیم که به اصطلاح کفگیرمان به ته دیگ بخورد. آقای احمدی نژاد فیروزکوه رفتند و آنجا گفتند «اینکه می گویند آب نیست، هست. بکنید به آب می رسید.» راست گفتند به آب می رسیم اما آن آبی که قرار نیست هیچ وقت به آن دست بزنیم. اگر از سفره آب های زیرزمین بیش از حد استفاده کنیم، به صفر می رسیم. خاک فرسوده می شود و از بین می رود، کما اینکه اکنون به این شرایط رسیدیم. هیچ راهی نداریم جز اینکه تا حد امکان از سفره آب های زیرزمین استفاده نکنیم. حتی اگر ما محصولات کشاورزی را از خارج وارد کنیم، بهتر است. ما الان سه یا چهار برابر مراتع گوسفند داریم که این پوشش گیاهی را از بین می برد و باز خاک عریان می شود و در نتیجه فرسایش می یابد. بنابراین چاره کار صرفه جویی است.
با وجود آنکه کمبود آب‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر مشکلاتی را برای حوزه محیط زیست از جمله ایجاد کانون‌های گرد و غبار و فرونشست زمین به وجود آورده، این موضوع تا چه حد مربوط به استفاده نادرست از منابع آب زیرزمینی می شود؟
وقتی که خاک پوشش گیاهی را از دست می دهد، ذرات خاک در معرض باد قرار می گیرند. باد می آید و این ذرات را با خود می برد و حالا چقدر قدرت این باد باشد، متفاوت است. وقتی از دو سه متر در ثانیه سرعت بیشتر باشد، باد تمام این ذرات را می برد و بر حسب قدرت اینکه باد چقدر باشد و جهتش چقدر باشد، پدیده ریزگرد ایجاد می کند. برای مثال شما می‌بینید زنجیره مصرف بیش از حد آب زیر زمینی باعث از بین رفتن پوشش گیاهی می شود و با جنگل زدایی هم خاک جنگل عریان می شود و در نتیجه زیرگردها ایجاد می شوند. یک هکتار جنگل در سال ۵/۷ تن گرد را جذب و مهار می‌کند، اگر ما این ریزگردها را نمی‌خواهیم، باید جنگل ها را حفظ کنیم.
منبع:سلامت نیوز
