لوبیا و سیب‌زمینی آفت منابع آبی
چاه‌های غیرمجاز و تغییر الگوی کشت آب‌های زیرزمینی را نابود کرد
سلامت نیوز: استخراج آب‌های زیرزمینی، تحولات بزرگ اجتماعی و اقتصادی در کشورهای در حال توسعه ایجاد کرده و توسعه زمین‌های زیر کشت آبی، نقش مهمی در افزایش سوءتغذیه و فقر در میان مردم تنگدست داشته است، چراکه با افزایش تقاضا برای استخراج سفره‌های آب زیرزمینی، این منابع آبی کاهش شدیدی داشته که باعث به وجود آمدن مشکلات مختلفی در حال و آینده خواهد شد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان، بررسی این مشکلات و پیدا کردن راه‌حلی برای آن سبب شد صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه آب در نشستی با عنوان بررسی آثار اجتماعی و زیست‌محیطی افت سطح آب‌های زیرزمینی در دشت ابهر که در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، به بحث و تبادل نظر بنشینند.
درک جنبه‌های مهم اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، تجزیه و تحلیل چالش‌ها و کمی کردن آن و بررسی تجربیات کشورهای منتخب درباره آب‌های زیرزمینی از مهم‌ترین اهداف این نشست بود.
افزایش شوری آب دشت ابهر در 40 سال
در آغاز این نشست سمیرا اخوان، عضو هیات‌علمی دانشگاه بوعلی سینا که پژوهش‌های خود را در زمینه بررسی افت سطح آب‌های زیرزمینی دشت ابهر ارائه داده بود، با اشاره به اینکه برای درک مناسب اهداف مطالعه و اطلاع از تجربیات سایر کشورها در این مشکل، ابتدا به بررسی تجربیات کشورهای هند، چین و مکزیک پرداخته شد، گفت: «بررسی پوشش گیاهی در محدوده آبخوان نشان می‌دهد که در این محدوده رشد پوشش گیاهی مناسب بوده و زمین‌های کشاورزی شرایط مطلوبی دارند اما متاسفانه افت سطح ایستایی آب در منطقه سبب کاهش رطوبت خاک شده است.»
او به نتایج بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت ابهر اشاره کرد و گفت: «مقدار شوری آب زیرزمینی در سال‌های 1352 تا 1392 افزایش یافته و حداکثر شوری طی این سال‌ها به 59 درصد افزایش رسیده است. شوری خاک به علت کاربرد آب زیرزمینی با کیفیت پایین برای آبیاری، یک مساله مهم اکولوژیک دیگر برای دشت ابهر است و آبیاری با این آب بی‌کیفیت، سبب کاهش حاصلخیزی خاک در منطقه شده است.» عضو هیات‌علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان با تاکید بر افزایش مقدار شوری آب در این دشت افزود: «خوشبختانه برای کاشت محصول گندم و جو مشکلی از نظر کاهش پتانسیل تولید به وجود نیامده اما تولید محصولات خیار و گوجه‌فرنگی به دلیل بحرانی شدن آب آبیاری (یک هزار و 700 میکروزیمنس بر متر) به مشکل برخورده است.»
او به کاهش تولید برخی محصولات کشاورزی مانند یونجه و سیب‌زمینی در دشت ابهر اشاره کرد و گفت: «در سال 1392 در قسمت‌های جنوبی دشت حدود 10 درصد پتانسیل آب آبیاری کاهش یافت و در سال‌های 1390 و 1392 این شرایط برای تولید محصول سیب‌زمینی به وجود آمد که بیشتر در نقاط شمالی غربی و جنوب شرقی اتفاق افتاد.»
30 میلیون مترمکعب بهره‌برداری غیرمجاز از دشت ابهر
در ادامه این نشست سیدمحمدعلی مصطفوی، مدیرکل دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب و امور مشترکین شرکت مدیریت منابع آب ایران به شرایط بحرانی در دشت ابهر اشاره کرد و گفت: «برداشت 30 میلیون مترمکعب بهره‌برداری غیرمجاز از این دشت اتفاقی است که در سال‌های گذشته و زمانی که هیچ کنترلی بر میزان بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی انجام نمی‌شد، رخ داد.»
او نگاه دولت و پیگیری نهادهای متولی آب برای احیا و تعادل آب‌های زیرزمینی را یکی از اتفاقات خوب این حوزه برشمرد و افزود: «متاسفانه در دولت گذشته هیچ‌کس برگزاری جلسات شورای عالی آب را جدی نگرفت و در طول چهار سال دولت دهم تنها هفت جلسه برگزار شد اما با تغییر دولت و نگاه به موضوع آب این جلسات به‌طور منظم در حال برگزاری است و نتایج نشان می‌دهد شرایط بهبود می‌یابد.»
او تاکید کرد: «در همین جلسات و به پیشنهاد وزیر کشاورزی مصوب شد که 15 پروژه برای کنترل و احیای آب‌های زیرزمینی در کشور انجام شود که دشت ابهر به‌عنوان نخستین پایلوت اجرایی انتخاب شد و قرار است مصرف آب در این دشت از 60 میلیون مترمکعب به 30 میلیون مترمکعب برسد.»
مصطفوی 30 میلیون مترمکعب بهره‌برداری غیرمجاز از منابع آب‌های زیرزمینی این دشت را به دلیل دو برابر شدن چاه‌های این دشت دانست و گفت: «چاه‌های این دشت از 670 حلقه به 1200 حلقه رسیده است یعنی چیزی حدود دو برابر و همین مساله منجر به افت آب‌های زیرزمینی این دشت شده است.»
به گفته مدیرکل دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب و امور مشترکین شرکت مدیریت منابع آب ایران، با حذف چاه‌های غیرمجاز، جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه و تعدیل پروانه سایر چاه‌ها می‌توان مانع از بین رفتن منابع آبی این دشت شد.
این مقام مسئول معتقد است: «آب به فرد یا افراد خاصی تعلق ندارد و همه مردم ایران حق دارند از این منابع استفاده کنند اما اجرای الگوی کشت نامناسب در سال‌های اخیر سبب شد که عده‌ای تصور کنند مالک آب هستند و با کاشت لوبیا و سیب‌زمینی آفت بزرگی به جان آب‌های زیرزمینی بیندازند.»
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که افت سطح آب‌های زیرزمینی در دشت ابهر زنجان بوده و این دشت بین دشت‌های موجود در این استان بیشترین کسری مخزن (6/38 میلیون مترمکعب) را داراست به‌طوری‌که منابع آب زیرزمینی در این دشت در 22 سال گذشته حدود 20 متر افت داشته که بین دشت‌های استان زنجان بالاترین مقدار بوده است.
منبع:سلامت نیوز
