خرافه متحجرانه ای به نام رها سازی سیلاب در دشت‌ها
علاج واقعه، قبل از وقوع باید کرد
دریغ سود ندارد، چو رفت کار از دست
به روزگار سلامت، سلاح جنگ بساز
وگرنه سیل چو بگرفت،سد نشاید بست
"سعدی"
گزارش‌های رسانه ها و خبرگزاری های کشور، و تصاویر و مناظری که در فضاهای مجازی از تلفات انسانی و دامنه تخریب سیلاب‌های اخیر بر اراضی کشاورزی، روستاها و شهرهای 12استان به ویژه در جنوب، غرب و جنوب‌غربی کشور منتشر شده است، حکایت از آن دارد، که برای حفاظت از شهرها و روستاها و جلوگیری دوباره از بروز ضایعه و خسارت بیشتر ناشی از سیلاب‌هایی که هر آن امکان دارد، بخش‌های دیگر از کشور را فرا گیرد، باید تدابیری از طرف دولت محترم اندیشیده می‌شد. صیانت و حفظ و تداوم حیات شهروندان و روستائیان کشور به قدری اهمیت داشت که در اسرع وقت کمیته مقابله با بحران از مدیران ارشد کشور شکل گرفت تا از بروز تلفات گسترده‌تر و تخریب بیشتر سیلاب ویرانگر بر زیر ساخت‌ها و جان و مال مردم جلوگیری شود.
تجربه کشـورهای توسعه یافته جهان بر این مهم تاکید می‌کند، که نباید اجازه داد حریم رودخانه‌ها دستخوش منافع افرادی سودجو شود و با هم زمانی بارندگی در چند حوضه مجاور، فضای لازم برای عبور سیلاب‌ها و تخلیه آنها وجود نداشته باشد، اما تالاب‌ها و چالاب‌های ما نیز گنجایش لازم برای تعدیل کردن این سیلاب‌های ویرانگر و جلوگیری از تلفات جانی و مالی مردم را ندارد و با توجه به عمق کم این تالاب‌ها وچالاب‌ها، جان و مال مردم درمعرض خطر قطعی قرار دارد، که این امر به وضوح در سیل‌های اخیر نیز ثابت شده است. روستایی‌یان کشور که آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه در برابر این سیلاب‌ها هستند کماکان در نگرانی از دست دادن خانه و کاشانه، و محصولات کشاورزی و دامی خود به سر می‌برند.
کشورهایی که مسایل آب و محیط زیست خود را با تفکر مهندسی و علمی حل و فصل کرده و می‌کنند، در کنار پاک نگه داشتن حریم رودخانه‌ها، نگاه اصولی و اصلی‌شان به جمع‌آوری و ذخیره‌سازی این سیلاب‌ها در جهت جلوگیری از تخریب سرمایه‌ها، و استفاده بهینه از آنهاست، که این امر در کشور ما در سال‌های اخیر با مخالفت متولیان محیط زیست در محاق ابهام قرار گرفته است. یکی از ا عضای هیات علمی موسسه تحقیقات سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور که بارها از مافیای سدسازی سخن رانده است، با وقوع سیلاب‌های اخیر، این بار مطالبی غیر علمی‌تر را تحت عنوان "سیل و سدها" در رسانه های کشور به چاپ رسانده و انتشار دادهاند، که ناشی از بی اطلاعی کامل ایشان از آخرین دستاوردهای کنترل سیلاب در جهان است. چکیده مطالب ایشان بر این نکته تاکید می‌کند، که "باید اجازه داد سیلاب‌ها به دشت‌ها و جلگه‌ها که زیستگاه روستائیان کشور ماست، وارد شود و این جاری شدن سیل به تغذیه خاک و به موازات آن آبشویی و کاهش نمک موجود در اراضی کشاورزی کمک می‌کند که در طول صدها هزار سال به همین گونه انجام شده است".
در پاسخ ایشان باید گفت: اگر طبیعت را باید به حال خود رها کرد، و با بلایای طبیعی مانند صدها هزار سال گذشته، برخورد نمود، پس فایده و اثر علم، فناوری و تکنولوژی چیست؟ چرا به جای استفاده از ماشین، قطار، هواپیما، به شیوه صدها هزار سال پیش عمل نکنیم، و به جای آنها از چهارپایان برای رفت و آمد بهره نگیریم. ساختن شبکه‌های آبیاری هم بیهوده است و باید چشم به آسمان دوخت تا بارندگی های متعارف نیازهای مصارف مختلف شرب، صنعت و کشاورزی جمعیت 80 میلیونی کشور را تامین کند، به جای احداث مخازن و سدها و استفاده از آب‌های زیرزمینی برای تامین آب شرب، صنعت و کشاورزی، به شیوه گذشتگان از آب‌انبار، بشکه، دیگ، دبه و کوزه استفاده کنیم. این مدعیان ناآگاه که خود را دلسوز محیط زیست کشور می‌دانند، بهتر است سابقه سدسازی در ایران که بیش از سه هزار سال قدمت دارد، را مطالعه و بررسی کنند و آگاه شوند، و دریابند که چرا پیشینیان ما برای تامین آب مورد نیاز مصارف مختلف خود، سد ساخته، کانال‌های انتقال آب احداث کرده‌اند و شبکه‌های آبیاری یکپارچه به وجود آورده‌اند. این می‌رساند که پیشینیان ما آگاهی، علم و دیدگاه‌شان در سه هزار سال پیش، از این مخالفان مغرض و ناآگاه سدسازی، و ارایه دهندگان راهکارهای غیر علمی و کُهنه شده مقابله با سیلاب، بیشتر بوده است.
عضو هیات علمی موسسه مذکور در جلسه نقد و بررسی برگزاری فیلم مادرکشی که به همت جامعه مهندسین مشاور ایران برگزار گردید، اعلام کردندکه « منظور ایشان از مافیای سدسازی، مشاوران، پیمانکاران و کارفرمایان نبوده است، بلکه حجم اعتباراتی است که برای سدسازی در دهه‌های اخیر در نظر گرفته شده است » ، در نوشته اخیر خود دوباره به « جریان رسانه‌های حامی غلبه تفکر سازه‌ای در مدیریت آب » و "مدافعان سوداگر سدسازی، پرداخته‌اند، سیلاب را نعمت خوانده‌اند، وخواستار گردن نهادن و پیروی کردن از قوانین طبیعت کور شده‌اند "و با ارایه مطالب غیر علمی به تفکرات خود فرصت جولان دادهاند. پیشنهاد می‌شود برای نو شدن ذهن و تفکر ایشان، سازمان محیط زیست و یا موسسه تحقیقات سازمان جنگل‌ها و مراتع با اختصاص ماموریت‌های خارج از کشور برای نامبرده، این فرصت را فراهم سازند تا این مدیر نوگرا از نزدیک با دستاوردها و اثرات احداث مخازن ذخیره آب و سدها، برای جلوگیری از تخریب سیلاب و آسیب رساندن به دارایی‌های مردم آشنا شوند، ذهن ایشان کمی باز شود تا از مخالفت‌ها و غرض ورزی‌های بی پایه با صنعت آب کشور دست بردارند.
تفکر منطقی می‌گوید باید این سیلاب‌ها مهار شود، و اجازه داده نشود که از دسترس خارج گردد، و منابع آب کشورهای همسایه را غنی سازد و یا به آب شور دریا بپیوندد. سیلاب‌ها که دارای درجه شوری کم هستند با آب بسیار شور دریا مخلوط شوند، و کشور ما را مجبور سازند که آب شور دریا را به وسیله آب شیرین‌کن‌ها، نمک‌زدایی کرده، و این حجم بسیار پایین آب را به ایران مرکزی انتقال دهد که هزینه‌های نجومی که فقط برای ساختن جاده دسترسی خطوط انتقال در گذر از ارتفاعات ومناطق کویری و در چندین صد کیلومتر طول مسیر صرف می‌شود، بیش از احداث یک سد است. این تفکر با چه منطقی در جهان قابل توجیه است؟
همان گونه که مورخان نوشته‌اند، مهم‌ترین کانون تمدن ایران باستان در غرب، جنوب و جنوب غربی کشور بوده است. در این قسمت که رودخانه‌های پر آب و بزرگ ایران جریان دارد، نخستین سدها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی به وجود آمده است.
واژه فارسی سد در ایران باستان، بند بوده است. در دوران باستان و قرون وسطی تعداد زیادی سد در ایران ساخته شده که تا کنون تعداد 59 سد آن شناخته و ثبت گردیده است. سدهایی که در ایران باستان ساخته شد، بیشتر از نوع سدهای وزنی بود، که استواری و پایداری این سدها از نیروی وزن با استفاده از مصالح سنگین و ابعاد زیاد پی و بدنه، تامین می‌شده است. اولین سد قوسی در جهان نیز در ایران و در سر بند ایزد‌خواست فارس در دوره ساسانیان ساخته شد.
ساخت سد قوسی در ایران باستان و مکان‌یابی مناسب و دقیق آن، نشان دهنده قدرت خلاقه پیشینیان ما در به وجود آوردن روش‌های جدید در کار‌های مهندسی برای مقابله با سیلاب و ذخیره آب بوده است. نام ایرانیان به عنوان مبتکر سد قوسی در تاریخ اختراعات جهان ثبت شده است. فن‌آوری ساخت سد در ایران باستان گرچه در مقایسه با عصر حاضر نمی‌توانست از دقت و دانش بالایی برخوردار باشد، اما موقعیت و مکان‌یابی سدهای قدیمی ایران که در موارد زیادی با انتخاب محل سدهای فعلی مطابقت یافته است، نشان از دست‌یابی پیشینیان ما به اصول علمی و فنی و انجام مطالعات و محاسبات دقیق در انتخاب محل سدها و سازه‌های آبی و لزوم احداث این سازه‌ها از یک طرف ، و از طرف دیگر سیلابی بودن رودخانه در این مناطق و لزوم احداث سد برای کنترل سیلاب بوده است..
حال باگذشت بیش از 3000 سال سابقه سدسازی، شبکه‌های گسترده آبیاری و طرح‌های انتقا ل آب، ما راچه شده است،که گروهی نا آگاه درصدد مخدوش کردن این دومین صنعت رشد یافته کشورند، که عرصه خدمات آن مرزهای جغرافیایی کشور را در نوردیده، و ا ین افتخار ملی را در مطالعه و احداث سازه‌های آبی در جهان و در رقابت با شرکت‌های بزرگ صنعت سدسازی جهان به چالش کشیده است؟ تا کی باید به این افراد کم سواد، ناآگاه و مغرض اجازه داد، دستاوردهای صنعت آب و برق کشور را که ارزان نیز به دست نیامده است، دستاویز مطامع زشت خود کنند، و دیدگاه‌های عقب مانده و منقرض شده خود را تحمیل نمایند، و چندگاهی کشور را گرفتار تفکرات غیرمهندسی و غیرعلمی خود سازند؟
* کارشناس ارشد منابع آب
منبع:تابناک
