وضعیت وخیم گل‌های دارویی کشور
کسی به فکر لاله‌ها نیست
سلامت نیوز: این روزها حتما سر یکی از چهارراه‌ها در دست گل‌فروشان لاله‌های زیبایی را دیده‌اید که دسته‌ای ٥ تا ١٠هزار تومان به فروش می‌رسد، این در حالی است که بیشتر کسانی که این گل‌ها را می‌خرند نه تنها نام دقیق این لاله‌ها را نمی‌دانند بلکه از خاصیت دارویی و حتی از سمی بودن ریشه و پیاز آن اطلاعی ندارند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه سایه، لاله‌های واژگون یا گل اشک از گونه‌ی نادری است که در حال انقراض قرار گرفته است. هجوم بی‌رویه علاقه‌مندان به دیدن این گل باعث تخریب رویشگاه این لاله شده است، البته یکی-دو سالی هم می‌شود که لاله‌های واژگون مورد توجه گل‌فروشان معابر قرار گرفته و بساط کاسبی آن‌ها را رونق بخشیده است. همچنین هر ساله شاهد هستیم که با رویش لاله‌های واژگون مسافران بسیاری از مناطق مختلف کشور به دشت‌های رویش این گیاه می‌روند و صدمات بسیاری در پی ناآگاهی آن‌ها به رویشگاه این لاله‌ها وارد می‌کنند. طبق آمارهای گرفته شده در ١٠سال گذشته نشان دهنده کاهش تراکم لاله‌های واژگون در مناطق رویش این گیاه بوده است به طوری‌که هر سال لاله‌ها نسب به سال قبل آن کمتر شده است. عمر لاله واژگون بسیار کوتاه است. گل‌دهی آن از اوایل اردیبهشت آغاز می‌شود و در فصل بارش پایان می‌یابد. لاله واژگون از گیاهان علفی پیازدار و چندساله است که تا کنون ۱۵گونه آن در ایران شناسایی شده است. گونه‌ی زرد کم‌رنگ متمایل به لیمویی این گل‌ها موسوم به لاله زاگرسی بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی‌متر ارتفاع دارد. پیاز این گیاه به علت وجود موادی موسوم به آلکالوئیدهای ایمپریسین و فرتیسین مسکن درد است. خواص دارویی این گیاه اصولاً در پیاز این گیاه است. پیاز این گیاه داروی مؤثری برای دردهای رماتیسمی و دردهای مفصلی و پاک‌کننده دستگاه کبدی است. البته این گیاه جزء داروهای سمی است و مصرف آن باید زیر نظر پزشک باشد. تاکنون شصت‌گونه از از این گیاه شناخته شده است. پیاز آن به صورت یک غده‌ی متورم، گوشت‌دار بوده و دارای مقدار زیادی نشاسته و چندین عامل دارویی است و اگر تازه باشد، سمی بوده و قابل خوردن نیست، ولی در چین سمیت آن را گرفته و در آشپزی از آن استفاده می‌کنند. لاله واژگون برخلاف سایر گونه‌های لاله و سایر گل‌ها از ساقه به سوی زمین برگشته است و بدین سبب نامش را واژگون نهاده‌اند و برخی نیز به سبب آنکه در میان گلبرگ‌هایش همواره قطره آبی جاری است، بدان «گل اشک» نیز می‌گویند. بوی لاله‌های اشک چندان مطلوب نیست و این‌گونه گیاهی به خاطر رنگ و فرم‌شان در برابر سرما مقاوم هستند. عمر این گیاه زیبا سه هفته بیشتر نیست، از مجموع ۱۲گونه گل تزیینی لاله، «لاله واژگون»، گل بومی سرزمین ایران است.
افسانه‌ی لاله‌ی واژگون
لاله‌ی واژگون قدمتی بسیار قدیمی در ایران دارد، به طوری‌که در نقس سرستون ساسانی‌ها و همچنین در موزه‌ی طاق بستان در کنار نقش پادشاه ساسانی دیده می‌شود. همچنین افسانه‌ای قدیمی در مورد این گیاه وجود دارد که قدیمی‌ها می‌گویند این گل در آن زمان که گلوی سیاوش با تیغ تیز گرسیوز بریده می‌شد شاهد ماجرا بوده است، که پس از آن غمگین شده و سر به زیر انداخته است تا بر بی‌گناهی سیاوش آرام آرام اشک بریزد.
مناطق رویش لاله‌های واژگون
دشت لاله‌های واژگون در استان چهارمحال و بختیاری مشهورترین دشت لاله ایران است که در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت گل می‌دهد. گونه‌ای از لاله واژگون که در این دشت می‌روید، بسیار نادر است و در یک اثر طبیعی ملی به شمار می‌آید. دشت لاله‌های واژگون «یورتیچه»در دامنه کوه جهان بین «هفشجان» نیز از دیگر نمونه‌های این اثر در استان چهارمحال و بختیاری است. همچنین دشت لاله‌های واژگون فریدون‌شهر، دشت لاله‌های واژگون دره‌بید، دشت لاله‌های واژگون گلستان‌کوه در شهرستان خوانسار در غرب استان اصفهان از دیگر مناطق رویش این گیاه است. از مناطق دیگر در ایران، افوس در غرب استان اصفهان، اقلید، کوه‌های استان کرمانشاه، ایوان، آبدانان، دره‌شهر، ایلام، ارتفاعات کبیرکوه است که لاله‌های زیادی دارد. در شهرستان الیگودرز نیز دشت وسیعی مشهور به دشت لاله‌ها وجود دارد که در اردیبهشت ماه، زیبایی لاله‌های واژگون آن چشم‌نواز است. در منطقه‌ی دیگری از همین شهرستان یعنی در میان کوه‌های ویلو و ویلک، واقع در شمال روستای گندمینه (حد فاصل استان‌های اصفهان و لرستان) نیز در چند سال اخیر مملو از لاله‌های واژگون بود ولی متأسفانه امروزه به طور کامل از میان رفته‌اند. همچنین گل اشک در برخی از مناطق شمال و غرب استان فارس و همچنین در ارتفاعات شهرستان اقلید و برخی از مناطق شهرستان‌های ممسنی و سپیدان نیز می‌روید. با این همه دشت، این لاله در خطر جدی انقراض قرار گرفته است. به طوری‌که چیدن بی‌رویه این گیاه توسط بازدیدکنندگان و ورود آن به چرخه‌ی اقتصادی عده‌ای فرصت‌طلب باعث ضربه زدن به این گیاه زیبا و همچنین دارویی شده است.
تاراج لاله‌های واژگون در فارس
در این زمینه حمزه ولوی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس با بیان اینکه هر گونه بوته‌کنی و تخریب گیاهان جرم محسوب می‌شود، گفت: در روزهای اوایل سال ٩٥، ٩٧ کیلوگرم لاله واژگون و مقادیری گیاه بن سرخ از متخلفان کشف و ضبط شد. وی در این زمینه افزود: طبیعت، کوه، دشت و گیاهان متعلق به فرد خاصی نیست، استفاده بهینه از این مواهب طبیعی نیاز به فرهنگ‌سازی دارد، متاسفانه در برخی مواقع ما شاهد آن هستیم که برخوردهای ناشایست به شدت طبیعت و مواهب طبیعی را تخریب می‌کند. ضرورت دارد مسئولان محیط زیست و منابع طبیعی و نهادها و ارگان‌های مسئول با برخوردهای بازدارنده با کسانی که بی‌محابا به تاراج دشت‌های لاله واژگون می‌پردازند، اقدام کنند تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از زیبایی‌های این موهبت طبیعی بهره ببرند.
