مدیریت چرا در مراتع

پیمان صاحبی

عوامل انسانی و طبیعی زیادی در تخریب و نابودی مراتع کشور اثر دارند. دامداران برای فراهم نمودن بخشی از نیازهای روزمره زندگی خود به مراتع و گیاهان مرتعی نیاز دارند.همچنین برای تعلیف دام های خود وچرانیدن دام در مراتع از پوشش گیاهی بهره برداری می کنند.بهره برداری عاقلانه و در حد توان طبیعت زیانی برای مراتع ندارد اما بهره برداری خارج از فصل چرا و بیش از ظرفیت به پوشش گیاهی و خاک مراتع خسارت زیادی وارد می کند.

مدیریت چرا یعنی کنترل چرا از نظر شدت و زمان. بنابراین در مدیریت چرا باید به میزان بهره برداری علوفه توسط دام و همچنین زمان مناسبی که دام می تواند از علوفه مرتع استفاده کند،توجه شود.تعداد دام مجاز و میزان برداشت به تولید علوفه مرتع بستگی دارد.

هدف از انجام مدیریت چرا:

1-کم کردن آسیب پذیری پوشش گیاهی در مقابل چرای دام

2-بالا بردن رقابت بین گیاهان مرتعی برای افزایش گیاهان خوش خوراک و باارزش

3-تولید علوفه بیشتر و بهتر برای اقتصادی کردن دامداری

4-بالا بردن مقاومت گیاهان و بالا بردن زادآوری طبیعی آن ها

5-کم کردن فرسایش خاک و بالا بردن مقاومت خاک در مقابل چرای دام

6-بالا بردن نفوذ پذیری آب در خاک و کاهش روان آب و تغذیه آب های زیرزمینی

7-بالا بردن پایداری و مقاومت اکوسیستم های مرتعی

آثار چرای زودرس در تخریب مراتع

متاسفانه به دلایل اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی در زمان ذوب برف ها که بیشترین خسارت و آسیب به خاک و پوشش گیاهی وارد می شود دامداران اقدام به ورود دام به مراتع می نمایند.مهمترین آثار و زیان های ورود زودهنگام دام به مراتع عبارتند از:

1-فشرده و سفت شدن خاک سطحی و در نتیجه کاهش منافذ خاک و نفوذ پذیری و در نهایت افزایش روان آب و فرسایش خاک

2-کم شدن گیاهان خوشخوراک و باارزش

3-زیاد شدن گیاهام مهاجم ، بی ارزش و کم ارزش مرتعی

4-کاهش دوره زندگی و تولید طبیعی گیاهان خوشخوراک

5-کم شدن پوشش گیاهی در مراتع

به طور کلی برای داشتن مراتع بهتر و دام سالم تر و در نتیجه تولید گوشت و لبنیات بیشتر باید در بهره برداری از مراتع  به نکات زیر توجه ویژه نمود:

1-دام را به موقع وارد مراتع کنیم: بهترین زمان وقتی است که گیاهان مرتعی به بیشترین رشد خود رسیده و خاک مرتع نیز خیس و مرطوب نباشد.(پس از 15 اردیبهشت)

2-دام را به تعداد وارد مراتع کنیم:تعداد دام به میزان علوفه تولیدی مراتع بستگی دارد. بیش از ظرفیت مرتع ،دام را وارد آن نکنیم.

3-دام را به موقع از مراتع خارج کنیم: زمان مناسب بر ای خروج دام از مراتع وقتی است که همه قسمت های هوایی گیاه برداشت نشده باشند و مقداری از آن باقی مانده باشد.به این ترتیب گیاه توانایی ذخیره سازی مواد غذایی را برای رشد سال بعد خواهد داشت.