نقش زنان در حفاظت و آموزش محیط زیست

 

"میترا البرزی منش"        بحث توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست، از نیمه دوم قرن بیستم ، با بروز مشکلات روزافزون محیط زیستی و اجتماعی وابسته به توسعه اقتصاد محور، مورد توجه ویژه اندیشمندان سراسر جهان قرار گرفت.
درتعاریف متعددی که برای مفهوم توسعه پایدار ارائه شده است با وجود تفاوت ها، چهار عنصر کلیدی و واحد وجود دارد . این چهار عنصر کلیدی به شرح زیر است:
- تامین نیازهای نسل موجود
- تامین نیاز نسل های آینده و برابری بین نسلی
- توسعه پایدار به مفهوم حفظ و حراست از محیط زیست
- توسعه پایدار به معنای ایجاد شرایطی که سیستم به هم پیوسته زمین بتواند روند تکامل به سمت مطلوب را بپیماید و طی این روند از پایداری برخوردار باشد.

مجری مفاهیم بیان شده در بالا انسان ها هستند و فقط آن ها هستند که می توانند اهداف بیان شده در توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست را در سطوح خرد مانند خانه، محل کار و محله و یا در سطح کلان در عرصه ملی و بین المللی به مورد اجرا بگذارند. زنان به عنوان نیمی از انسان ها و جامعه که علاوه بر مسئولیت های اجتماعی و اداری مسئولیت زادن، پروردن و به بلوغ رساندن را نیز بر عهده دارند نقش مهم تری در آموزش و ایجاد فرهنگ حفاظت از محیط زیست بر عهده دارند. زنان به دلیل مادر بودن با زمین که مادر طبیعت است احساس هم پیوندی بیشتری دارند.نیچه فیلسوف بزرگ آلمانی گفته است " زنان بیش از مردان به طبیعت نزدیک هستند." پس باید دید وظیفه زنان هم پیوند و دوست با طبیعت برای حفاظت از محیط زیست در دورانی که نمی توانیم به کودکانمان آسمان را آبی نشان دهیم، نمی توانیم از آب های جاری بنوشیم، نمی توانیم هوای پاک تنفس کنیم و هر روز نگران گرمایش زمین، اثرات گازهای گلخانه ای، شکاف لایه اوزون و کمیود منابع طبیعی مانند آب و خاک و گیاه هستیم، چیست؟

نقش زنان در این دوران چگونه است؟
ویل دورانت می گوید:
" تمدن رودی است با دو ساحل، و واقعیت گمشده ما، تنها در خود رود- که گه گاه به دست آنان که می کشند و غارت می کنند، پرخون شده است- یافت نمی شود. اصیل ترین واقعیات تمدن در دو سوی ساحل این رود اتفاق افتاده و می افتد. جایی که مردمان گمنام، خانه می سازند، عشق می ورزند و کودکان خود را پرورش می دهند."
زنان نقش اساسی در حفاظت و حراست از این سواحل امن برای تداوم زندگی برعهده دارند. در طول تاریخ بشری نیز نام زنان بر فعالیت های ماندگاری برای ادامه حیات و زندگی مانند پیدایش کشاورزی، شناخت داروهای گیاهی،ساخت وسایل زندگی از حصیر و ریسیدن نخ و بافتن پارچه و تهیه پوشاک ثبت شده است. گوردون چایلد در کتاب انسان خود را می سازد می نویسد:" دانش شیمی در سفال گری، فیزیک در ریسندگی، مکانیک در دستگاه بافندگی و گیاه شناسی در ابداع کشاورزی و بهره گیری از گیاهان دارویی، مرهون زنان است." زنان از نیروی خلاقیت خود در ابداع اشیا بسیار ساده ولی کارآمد مانند گیره کاغذ و سنجاق قفلی استفاده کرده اند. اگر چه این اختراعات بزرگ و پیچیده نیستند ولی نشان دهنده روحیه زنان در ایجاد وسایل ساده و کاربردی می باشند.
در اسلام والاترین زن حضرت فاطمه(س) است که با قرار دادن آب به عنوان مهریه خود، نماد حمایت و حفاظت از طبیعت می باشد.
در تاریخ ایران باستان نیز ایزد بانوی آناهیتا نماد جلوه های نیک و زندگی بخشی مانند باروری، آب، برکت، فراوانی و پیروزی است.
در دنیای کنونی نیز بی اغراق باید بگوییم شروع مبارزات مدنی بر علیه آلودگی و تخریب محیط زیست با هشدارهای خانم راشل کارسون نویسنده کتاب "بهار خاموش" آغاز شد.

اما زنان ما در ایران با پیشینه تاریخی، مذهبی و فرهنگی در شرایط کنونی در حفاظت از زندگی و حیات ، چه نقشی می توانند ایفا کنند؟

نقش زنان به عنوان مدیران خانه و مربیان کودکان:
زنان حتی اگر در بیرون از خانه شاغل باشند مدیر و اداره کننده خانه، محل زندگی و خانواده خود و پرورش دهنده کودکان هستند.
مدیریت خانه شامل مدیریت اقتصادی و مدیریت فرهنگی می باشد.
مدیریت اقتصادی زنان شامل موارد زیر می باشد:
تشخیص نیازهای خانواده،
تهیه یا خرید نیازمندی ها،
تولید خوراک، بخشی از پوشاک و وسایل مصرفی
تولید پسماندها و زایدات و حتی آلودگی ها
در تمام این موارد توجه به حفاظت از محیط زیست واستفاده بهینه از منابع شامل الگوی بهینه مصرف، صرفه جویی در مصرف آب و انرژی و سایر منابع، و استفاده مجدد و بازیافت توسط مدیریت زنان در خانه قابل اجراست. اصطلاح 3R (Reduce,Reuse,Recycle) به مفهوم صرفه جویی و کاهش مصرف، استفاده مجدد و بازیافت اصطلاحی شناخته شده در جهان امروز می باشد. مسلما در تمام عرصه های مدیریتی از مدیریت کلان تا خرد این سه اقدام اساسی باید انجام شود. در مدیریت اقتصادی خانه این اقدامات اساسی در حفاظت از محیط زیست توسط زنان می تواند برنامه ریزی و اجرا شود.
در تشخیص نیازهای خانواده و تهیه مواد مصرفی باید قبل از خرید به استفاده مجدد از وسایل قدیمی اندیشید. مادران ما با دوخت چهل تکه ها برای دستگیره، پادری ، دمکن ها و حتی ملحفه پتو و لحاف درس های ارزشمندی در باره استفاده مجدد از دور ریختنی ها به ما داده اند که نباید آن ها را به فراموشی بسپریم. قبل از خرید باید به قابل بازیافت بودن پسماندها و مصرف کمتر وسایلی که غیر قابل بازیافت هستند، توجه کرد. اگر هر خانم خانه دار با استفاده از ساک های دایمی تر برای خرید، روزانه فقط یک کیسه نایلونی کمتر مصرف کند در سطح کشور روزانه 16 میلیون کیسه نایلون کمتر استفاده خواهد شد و محل دفن 16 میلیون کیسه پلاستیکی، می تواند به زمین کشاورزی یا مرتع یا فصای سبز اختصاص یابد. با مصرف بهینه انرژی گاز و برق،می توانیم الگوی مناسبی برای فرزندانمان باشیم. اگر مادران الگوی صحیح مصرف را در عمل اجرا نمایند و بدون توجه به مد و سایر مسایل دیگر، فقط آنچه را احتیاج دارند بخرند، فرزندان سالم و بدون حرص و آز، تربیت خواهند کرد.


نقش زنان در حفاظت از محیط زیست در مدیریت فرهنگی خانواده:

زنان اولین مربیان کودکان خود می باشند و در ایجاد فضای فرهنگی حاکم برخانه نقش اساسی دارند.
شیوه های مدیریت اقتصاد خانه که پیش از این به آن اشاره شد، می تواند الگوی فرهنگی و رفتاری مناسبی برای فرزندانمان برای حفاظت از محیط زیست باشد. ما هستیم که در ساده ترین اقدامات آموزشی به کودکانمان می آموزیم زباله را از شیشه اتومبیل، در شهر، در محلی که برای گردش یا مسافرت رفته ایم، بریزند یا نریزند. ما هستیم که به آن ها می آموزیم چه بخریم و چه زمان بخریم. ما هستیم که به آن ها می آموزیم انگیزه خرید ما نیاز به یک وسیله است یا مد روز یا داشتن آن وسیله توسط سایرین. ما هستیم که به کودکانمان دوستی با گل و گیاه و جانوران یا خشونت با آن ها را می آموزیم.
اما شیوه آموزش و فرهنگ سازی در حفاظت از محیط زیست بسیار مهم است. اگر از شیوه های آموزشی غلط استفاده کنیم نه تنها فرزندانمان از ما الگو نمی گیرند بلکه ما به یک ضد الگو برای آن ها تبدیل می شویم. به این معنی که درست عکس کاری که ما می کنیم یا چیزی که به آن ها می گوییم انجام خواهند داد. در آموزش حفاظت از محیط زیست مانند هر آموزش دیگری، توجه به خواسته کودکان، عدم اعمال فشار و زور و اجتناب از پند و نصیحت بسیار مهم است. بگذاریم فرزندانمان خود تجربه کرده و بیاموزند. به عنوان مثال اگر می خواهید به او آموزش دهید که در مصرف آب صرفه جویی کند، آزمایش ساده زیر را درخانه همراه او انجام دهید. یک ظرف مدرج را زیر شیر بگذارید، (می توانید ازتنگ های آبی که مدرج هستند، استفاده کنید.)از او بخواهید که با ساعت زمان پر شدن ظرف را درحالی که شیر آب با فشار کم، متوسط یا زیاد باز است را به صورت جداگانه اندازه گیری کند. با هم به نتیجه برسید که اگر شیر را موقع مسواک زدن یا حمام کردن با فشار کم باز کنیم می توانیم زمان بیشتری از همان مقدار آب برای شستشو استفاده کنیم. کودک شما از مشارکت با شما در این کار لذت می برد و به راحتی می فهمد که بهتر است شیر آب را با فشار کم باز کند. و در ضمن متوجه می شود که در هر زمان باز بودن شیر، چقدر آب به هدر رفته است.
وقتی که شما پس مانده غذا را دور نمی ریزید و آن را جداگانه برای پرندگان یا گربه ها و سگ های بی خانمان می برید از شما دوستی با حیوانات و احترام به سایر موجودات را می آموزد. وقتی که شما درختان کوچه و خیابان را آبیاری می کنید از شما می آموزد که درختان و گیاهان در هر جایی که باشند ، متعلق به همه هستند و باید از آن ها مراقبت کرد. کلیه این شیوه ها روش های صحیح فرهنگ سازی برای حفاظت از محیط زیست در خانه هستند.
شما می توانید به فرزندانتان که مدیران، تصمیم گیرندان، کارشناسان، کارمندان، کارگران و مادران و پدران فردا هستند، بیاموزید که چگونه از منابع استفاده کنند و برای حفاظت از محیط زیست خود ارزش قایل شوند و از آلودگی و تخریب محیط زیست جلوگیری کنند تا بتوانند برای فرزندان و نسل های آینده محیط زیست سالمی بر جای گذارند.
  
منبع : سایت پاما