امپراتوری داریان بر روی چشمه خدایان

زیست بوم/مژگان جمشیدی*: لار، ١٥ خرداد، شهید وفایی، سیوند، کرخه، کارون ٣ و ٤، گتوند، سیمره و اینک داریان و فرداروزی هم نوبت «شفارود» و «بختیاری» است! اینها تنها چند نمونه از سیاهه سدهایی است که حکایت اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی و اقتصادی مخربشان بر جای‌جای این سرزمین، هرکدام مثنوی هفتادمن است و بارها در رسانه‌ها به آن پرداخته شده است.

از نشت و فرار ٢٢٠‌میلیون مترمکعبی آب سد «لار» در هر سال گرفته تا بی‌آب‌بودن همیشگی سد ١٥ خرداد و ایجاد بزرگ‌ترین کارخانه شورابه‌سازی جهان در پشت سد گتوند و شکستن سد شهید وفایی گلستان و کشته‌شدن ده‌ها نفر در جریان سیل سال ١٣٨٠! ‌هزاران هکتار از بهترین جنگل‌های ایران در طول سه تا چهار دهه گذشته، قربانی همین سدسازی‌هایی شده که آبگیری هریک از آنها مانند کرخه و کارون ٣ و گتوند بزرگ‌ترین پدیده‌های بیابان‌زایی را هم در منطقه دامن زده‌اند. حالا اما نوبت به سد داریان رسیده است. سدی که روی سیروان در کردستان ساخته شده و مخالفت با آبگیری آن، تاکنون بزرگ‌ترین کمپین اعتراضی محیط‌زیست ایران را به خود اختصاص داده است.

اما بدون ‌توجه به اعتراض بیش از ٧٠‌ هزار نفر از مردم محلی و کارشناسان و استادان دانشگاهی در رشته‌های محیط‌زیست، منابع طبیعی، آب، عمران، جامعه‌شناسی و علوم سیاسی و جمعی از مبلغان مذهبی و حتی مسئولان محلی همچون استاندار کردستان، سرانجام هفته پیش آبگیری این سد آغاز شد تا چشمه بل، که نماد اورامانات و نماد یک تمدن چند‌هزارساله و در فرهنگ مردم منطقه به چشمه خدایان معروف بود، برای همیشه نابود شود. نابودی چشمه بل نها، بخش کوچکی از اثرات ناگوار آبگیری سد داریان است که بدون‌شک ثبت جهانی اورامانات را در یونسکو با مشکل بزرگی مواجه خواهد کرد.

اما از این مهم‌تر جانمایی نادرست این سد است که با وجود اعتراضات متعدد کارشناسان محیط‌زیست سرانجام مخزن سد روی تشکیلات کارستی زمین که باعث فرار آب از سد می‌شود، ساخته شد تا حکایت سد لار، در یک‌قدمی تهران حالا بعد از ٣٥ سال، بار دیگر تکرار شود. امروز داریان، شفارود، گتوند، سیوند، خرسان، کارون ٣ و... بیش از آنکه نماد سدهای بنیان‌برانداز تاریخ و تمدن و طبیعت ایران باشند، نشان می‌دهند که اخلاق محیط‌زیست اساسا در بین برخی برنامه‌ریزان توسعه و گروه‌های مهندسی ارزیابی محیط‌زیست جایی ندارد.

در چنین شرایطی مشارکت مردم عملا محلی از اعراب ندارد و این نظام پدرسالارانه برنامه‌ریزان است که خود تشخیص می‌دهند چه چیزی برای مردم خوب و ضروری است و مردم حق بیان مطالباتشان را ندارند و درست به همین دلیل است که داریان هفته گذشته در میان حزن و اندوه صدها نفر از معترضان محیط‌زیستی و مردم محلی آبگیری شد. با ظهور امپراتوری داریان، مظهر اصلی چشمه خدایان یا کانی بل نیز برای همیشه از بین رفت.

منبع: روزنامه شرق